Презентация "Қазақ тілінің ережелері" 1-11 класс

Подписи к слайдам:
Қазақ тілінің ережелері 1-11 сыныптар үшін Фонетика
  • Фонетика – тіл туралы ғылымның бір саласы. Онда дыбыстар, екпін және буын, үндестік заңы қарастырылады.
  • Қазақ тілінде 42 әріп және 37 дыбыс бар.
  • Екі белгі бар: ъ-айыру белгісі, ь- жіңішкелік белгісі.
  • Қазақ тілінде тән әріптер 10: ә,і,ң,ғ,ү,ұ,қ,ө,һ,ы.
  • Дыбыстар(звуки): дауысты, дауыссыз.
  • Дауысты(гласные)-12 дыбыс: а,ә,о,ө,е,э,ү,ұ,у,ы,и,і
  • 1) Еріндік(5):ү,ұ,у,о,ө; Езулік(7):а,ә,е,ы,і,и,э;
  • 2) Ашық(6): а,ә,о,ө,е,э; Қысаң(6):ү,ұ,у,ы,и,і,;
  • 3) Жуан(5): а,о,ұ,ы,у; Жіңішке(7):ә,ө,ү,і,е,и,у,э;
  • Дауыссыз (согласные)– 25 дыбыс: б,в,г,ғ,д,ж,з,й,к,қ,л,м,н,ң,п,р,с,т,ф,х,һ,ц,ч,ш,щ,у(тау)
  • қатаң(11):к,қ,п,с,т,ф,х, ч,ш,щ,ц
  • ұяң(8): б,в,г,ғ,д,ж,з,һ,
  • үнді(7): л,м,н,ң,р,й,у(уақыт)
  • Буын(слог):
  • ашық: а-на, қа-ла
  • тұйық: ат, ақ, ән, ет
  • бітеу: нан, тіл, қыс
  • Тасымал - перенос
  • Екпін(ударение) сөздің соңғы буынға түседі(постоянно падает на последний слог).
Үндестік заңы (Закон сингармонизма).
  • 1)Буын үндестігі (слоговой сингармонизм)
  • 2) Дыбыс үндестігі (звуковой сингармонизм)
  • Буын үндестігі
  • жуан+жуан + жуан
  • жіңішке+ жіңішке+ жіңішке
  • Бағынбайтын қосымшалар(не подчиняются правилу)
  • көмектес септіктің жалғаулары: мен,пен,бен
  • нікі,дікі,тікі
  • еке,тай,жан,сымақ,(әкетай, көкежан)
  • шет тілінен енген қосымшылар: паз,қор,ғой,кер, гер,кеш,хана,күнем,дар,ист,изм,бан,тал,уар,ов,ев
  • (әсемпаз, еңбекқор, Әуезов)
  • Дыбыс үндестігі
  • Ілгерінді ықпал (прогрессивная ассимиляция)
  • Түбірдің соңғы буыны
  • Последний слог слова
  • Мысалдар
  • Примеры
  • 1) Если слова оканчиваются на қатаң или Б,В,Г,Д, то аффиксы начинаются с қатаң
  • Дос-қа, терек-тер
  • 2) Если слова оканчиваются на Ж,З, үнді или дауысты, то аффиксы начинаются с ұяң или үнді
  • Қаз-дар, бала-лық,көл-ге
  • 3) Если слова оканчиваются на Ш, а прибавляемый аффикс начинается со звука С, то при произношении слова звук С превращается в звук Ш
  • Қаш+са – қашша
  • Іш+сің - ішшің
  • 4) Если передний слог начинается на глухой звук, а следующий слог начинается на звонкий Б, то при произношении звук Б превращается в П
  • Айт+бай – Айтпай
  • Көп бала – көп пала
  • 5) Между слогами, если слог оканчивается на гласный, звонкий или сонорный, а следующий слог начинается на глухие ҚиК, то при произношении глухие ҚиК превращаются в звонкие
  • Ғи Г
  • Қара+көз-Қара+ғөз
  • Талды+қорған-Талды+ғорған
  • 2)Кейінді ықпал (регрессивная ассимиляция)
  • Түбірдің соңғы буыны
  • Последний слог слова
  • Мысалдар
  • Примеры
  • 1) Если последний звук основы Қ,К,П, а прибавляемый аффикс начинается с гласного, сонорного или Д,Ж,З, то Қ,К,П озвучиваются Қ-Г, К-Ғ, П-Б
  • Жүрек+і –жүрегі
  • Қасық+ы – Қасығы
  • Мектеп+ім - мектебім
  • 2) Если к словам оканчивающимся на глухой П прибавить деепричастия –ЫП,
  • І П, то П заменяется сонорным У.
  • Тап(найди)+ып – тауып
  • Кеп(высохни)+іп- кеуіп кеуіп(в (высыхая)
  • 3) Если слова оканчиваются на Н, а прибавляемый аффикс или следующее начинается на Б,П,М, то звук Н произносится как М.
  • Н+Б – М+Б Он бес – ом бес
  • Н+П-М+П он парақ-ом парақ
  • Н+М – М+М келген+мін – келгем+мін
  • 4) Если слова оканчиваются на Н, а прибавляемый аффикс или следующее начинается на Қ, К, Ғ,Г, то звук Н произносится как Ң
  • Н+Қ – Ң+Қ сән+қой – сәң+қой
  • Н+Г – Ң+Г сен+гем – сең+гем
  • Н+Ғ – Ң+Ғ тон+ға – тоң+ға
  • 5) Если слова оканчиваются на З, а прибавляемый аффикс или следующее начинается на С, то звук З произносится как С.
  • З+С – С+С
  • жаз+са – жас+са
  • күз сайын – күс сайын
  • 3)Тоғыспалы ықпал (прогрессивно- регрессивная ассимиляция)
  • это влияние с двух сторон согласных звуков.
  • Жазылуы ( пишем)
  • Айтылуы (произносим)
  • С+ Ж – ШШ
  • Досжан
  • Дошшан
  • Тас жол
  • Ташшол
  • Н+К – Ң+Г
  • Есен келді
  • Есеңгелді
  • Н+Қ – Ң+Ғ
  • Жанқожа
  • Жанғожа
Лексикология – тіл туралы ғылымның бір саласы. Онда тілдегі сөз байлығы(қанатты сөздер), сөздің лексикалық мағынасы(тура-ауыспалы мағынасы, көп мағыналы сөздер, синоним, омоним, антоним), шығу тегі (диалект, кәсіптік, неологизм, кірме сөздер, архаизм) қолданылуы зерттеледі.
  • Ақ
  • 1) белый 2) молочные продукты
  • іш
  • 1) живот 2) пей 3) внутренность
  • жаз
  • 1) лето 2) пиши
  • ат
  • 1) имя 2) стреляй 3) лошадь
  • ай
  • 1) месяц 2) луна
  • сыр
  • 1) краска 2) тайна
  • жаға
  • 1) берег 2) воротник
  • От
  • 1) огонь 2) трава
  • Омонимдер - жазылуы бірдей, бірақ мағынасы басқа сөздер.
  • Лексикология
Синонимдер – мағыналары бірдей сөздер.
  • ученик
  • 1) оқушы 2) шәкірт
  • учитель
  • 1) мұғалім 2) ұстаз 3) оқытушы
  • человек
  • 1) кісі 2) адам
  • красивый
  • Сұлу, әдемі, көрікті, әсем, көркем, ажарлы
  • большой
  • 1) үлкен 2) дәу
  • образованный
  • 1) оқымысты 2) білімді 3) сауатты 4) зиялы
  • вылечиться
  • 1) жазылу 2) сауығу 3) айығу
  • уважаемый
  • 1) құрметті 2) ардақты 3) қадірлі 4) қымбатты
Антонимдер – мағыналары бір – біріне қарама – қарсы сөздер.
  • Биік - аласа
  • Высокий - низкий
  • Үлкен - кішкентай
  • Большой - маленький
  • Ыстық - суық
  • Горячий – холодный
  • Өмір - өлім
  • Жизнь – смерть
  • Ауыр - жеңіл
  • Тяжелый(трудный) – легкий
  • Алыс - жақын
  • Далеко – близко
  • Жер - аспан
  • Земля – небо
  • Жақсы - жаман
  • Хорошо – плохо
  • Арзан - қымбат
  • Дешевый – дорогой
  • Ескі - жаңа
  • Старый - новый
Сөздер:
  • 1) Диалект сөздер (диалектные слова) – диалектілер, говорлар, жергілікті тіл ерекшеліктері.
  • 2) Кәсіптік сөздер (рофессиональные слова)
  • 3) Неологизм (новые слова - неологизмы)
  • 4) Кірме сөздер (заимствованные слова)
  • 5) Архаизм (көнерген – устаревшие слова)
Сөздіктер:
  • 1) Фразеологиялық сөздік
  • 2) Қазақша-орысша сөздік
  • 3) Орысша – қазақша сөздік
  • 4) Лингвистикалық сөздік
  • 5) Энциклопедиалық сөздік
  • 6) Түсіндірме (толковый) сөздік
Морфология – сөз таптарын қарастыратын тіл білімінің бір саласы, сөз құрамын зерттейді(дара-күрделі сөздер, сөз таптары, қосымшылар) Қазақ тілінде 9 сөз таптары(части речи) бар.
  • сөз таптары(части речи)
  • орысша
  • 1
  • Зат есім
  • Имя существительное
  • 2
  • Сын есім
  • Имя прилагательное
  • 3
  • Сан есім
  • Имя числительное
  • 4
  • Есімдік
  • Местоимение
  • 5
  • Етістік
  • Глагол
  • 6
  • Үстеу
  • Наречие
  • 7
  • Шылау
  • Служебные слова
  • 8
  • Одағай
  • Междометия
  • 9
  • Еліктеу сөздер
  • Подражательные слова
Дара сөздер:
  • 1)түбір сөздер – бас, ел, қазы
  • 2)туынды сөз - тәрбие-ші, бас+тық
  • 1)қос сөздер (парные слова) – ата-ана, әп-әдемі, қайта-қайта
  • 2)біріккен сөздер (слитные): қырық(40)+аяқ(нога)- қырықаяқ(сороконожка)
  • 3) қысқарған сөздер(сложносокращенные слова): МАБ-мемлекеттік аралық бақылау,
  • ПОМ – Первомай орта мектебі
  • Күрделі сөздер:
Жалғау (окончание). Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар: көптік, тәуелдік, жіктік, септік Жалғаулардың орналасу тәртібі (порядок присоединения окончаний):
  • Сөз+көптік+тәуелдік+септік
  • Бала+лар+ым+ның
  • Сөз +тәуелдік+септік
  • Бала+м+ның
  • Сөз+жіктік+көптік
  • Бала+сың+дар
  • Көптік жалғау (окончания множественного числа)
  • Дауысты, Р,Й,У
  • лар, лер
  • М,Н,Ң,Л,З,Ж
  • дар, дер
  • Қатаң, Б,В,Г,Д,
  • тар, тер
  • 2)Тәуелдік жалғау (окончание принадлежности)
  • Жекеше (единст. ч)
  • Дауыстыдан кейін (после гл)
  • Дауыссыздан кейін
  • (после согласных)
  • жақ
  • жуан
  • жіңішке
  • жуан
  • жіңішке
  • 1 менің (мой,-ая,ое)
  • м
  • М
  • ым
  • ім
  • 2 сенің (твой,-ая,ое)
  • ың
  • ің
  • ың
  • ің
  • 2 сіздің (ваш,а-ув.ф)
  • ңыз
  • ңіз
  • ыңыз
  • іңіз
  • 3 оның (его, ее)
  • сы
  • сі
  • ы
  • і
  • Көпше(множест. ч)
  • Дауыстыдан кейін (после гл)
  • Дауыссыздан кейін
  • (после согласных)
  • жақ
  • жуан
  • жіңішке
  • жуан
  • жіңішке
  • 1 біздің (наш,-а,-и)
  • мыз
  • міз
  • ымыз
  • іміз
  • 2 сендердің(ваши)
  • Мн.ч+ың
  • Мн.ч+ің
  • Мн.ч+ың
  • Мн.ч+ің
  • 2 сіздердің (ваши-уважительная.ф)
  • Мн.ч+ыңыз
  • Мн.ч+іңіз
  • Мн.ч+ыңыз
  • Мн.ч+іңіз
  • 3 олардың (их)
  • Мн.ч+ы
  • Мн.ч+і
  • Мн.ч+ы
  • Мн.ч+і
  • 3)Жіктік жалғау ( Личные окончания)
  • Жақ
  • Жекеше (единст. ч.)
  • 1
  • Мен (я)
  • Мын,мін,бын,бін,пын,пін
  • 2
  • Сен (ты)
  • Сың, сің
  • 2
  • Сіз (вы-у.ф )
  • Сыз, сіз
  • 3
  • Ол (он, она)
  • -
  • Жақ
  • Көпше (множест. ч.)
  • 1
  • Мен (я)
  • Мыз,міз,быз,біз,пыз,піз
  • 2
  • Сен (ты)
  • Сыңдар, сіңдер
  • 2
  • Сіз (вы-у.ф )
  • Сыздар, сіздер
  • 3
  • Ол (он, она)
  • -
  • дауысты, р,л,й - мын,мін,мыз,міз
  • қатаң, б,в,г,д -пын, пін, пыз, піз
  • ж,з - бын, бін, быз, біз
  • Жіктік жалғау присоединяется к последнему слову.
  • Мысалы: Мен Қостанайда тұрамын.
  • Біз оқушымыз.
          • 4)Септік жалғау (падежные окончания)
  • Септік
  • Сұрақтары
  • Жалғаулары
  • Қкп
  • стф
  • чш
  • бвгд
  • жз
  • л
  • рийую
  • мнң
  • дауысты
  • Атау
  • Кім? Кімдер? Не? Нелер? Кто? Что?
  • -
  • -
  • -
  • -
  • -
  • -
  • Ілік
  • Кімнің? Ненің? Чей?Чья?Чье?
  • Тың
  • тің
  • Дың
  • дің
  • Дың
  • дің
  • Дың
  • дің
  • Ның нің
  • Ның
  • нің
  • Барыс
  • Кімге? Кому Неге? Чему?
  • Қайда? Куда?
  • Қа
  • ке
  • Ға
  • ге
  • Ға
  • ге
  • Ға
  • ге
  • Ға
  • ге
  • Ға
  • ге
  • Табыс
  • Кімді ?Кого?
  • Нені ?Что?
  • Ты
  • ті
  • Ды
  • ді
  • Ды
  • ді
  • Ды
  • ді
  • Ды
  • ді
  • Ны
  • ні
  • Жатыс
  • Кімде? У кого?
  • Неде? У чего?
  • Қайда? Где?
  • Қашан? Когда?
  • Нешеде?
  • Во ск-ко?
  • Та
  • те
  • Да
  • де
  • Да
  • де
  • Да
  • де
  • Да
  • де
  • Нда
  • нде
  • Шығыс
  • Кімнен ?
  • От кого?
  • Неден?
  • Из чего?
  • Қайдан?
  • Откуда?
  • Тан
  • тен
  • Дан
  • ден
  • Дан
  • ден
  • Дан
  • ден
  • Нан
  • нен
  • Дан
  • ден
  • Көмектес
  • Кіммен?
  • С кем?
  • Немен?
  • С чем?
  • На чем?
  • пен
  • бен
  • мен
  • мен
  • мен
  • мен
  • Зат есім (имя существительное)- заттың атын білдіретін атау сөздер.
  • Сұрақтары: Кім? Кімдер?(адамдарға) Не?Нелер?
  • Түрлері (типы)
  • Мысалдар
  • Мағынасына қарай(по значению)
  • 1) Жалпы (нарицательные)
  • Бала, мектеп, гүл
  • 2) Жалқы (Собственные)
  • Әлия, Қостанай
  • 3) Деректі-қолымен ұстауға болады
  • Ағаш, қалам
  • 4) көзбен көріп, қолмен ұстауға келмейді
  • Арман, қуаныш
  • Тұлғасына қарай (по способу образования)
  • 1) негізгі (непроизводные)
  • Ел, жер, су, қала
  • 2) туынды (производные)
  • Сөз тудырушы жұрнақтар арқылы (словообразую-
  • щие суффиксы):
  • -шы,-ші, -ім,-ым, -лық,-лік,-дық,
  • -дік,тық,-тік,
  • -ша,-ше
  • ән+ші,
  • қой+шы
  • біл+ім,
  • аш+тық,
  • бала+лық, жаман+дық,
  • кеуде+ше
  • Құрамына қарай
  • (по составу)
  • 1) Дара (простые)
  • Жылқы, ауыл
  • 2) Күрделі (сложные)
  • А) біріккен (сращенно-слитные)
  • Қол(рука)+жазба
  • (письменный)- қолжазба рукопись
  • Ә) қосарлы (парные)
  • Ата-ана(отец-мать) -родители
  • Б) тіркесті (словосочетания)
  • Сиыр еті - говядина
  • В) қысқарған
  • (сложносокращенные)
  • ПОМ – Первомай орта мектебі
  • Туынды зат есімдер төменгі жұрнақтар арқылы жасалады
  • (Производные образуются при помощи следующих суффиксов)
  • Жұрнақтар
  • Мысалдар
  • -ШЫ,-ШІ – профессии или склонность к чему-либо
  • Жазу+шы – писатель
  • Етік+ші – сапожник
  • Балық+шы-рыбак
  • Дауысты,р- ЛЫҚ,ЛІК
  • л,н - ДЫҚ,ДІК
  • т,в - ТЫҚ,ТІК
  • отвлеченные понятия
  • Бала+лық детство
  • Жеңіл+дік легкость
  • Биік+тік высота
  • Дауысты,р- ЛАС,ЛЕС
  • л,н - ДАС,ДЕС
  • т,в,с - ТАС,ТЕС
  • Совместное местонахождение или совместное действие
  • Жер+лес земляк
  • Ауыл+дас люди с одного ауыла
  • Курс+тас однокурсник
  • Зат есімнің болымсыз түрі
  • (Отрицательная форма имен существительных образуется
  • путем прибавления личных окончаний в 1 и 2 лице ед. и множ. числа к отрицанию ЕМЕС )
  • Жақ
  • (лицо)
  • Жекеше (ед. ч)
  • Көпше (множ. ч)
  • 1 жақ
  • Мен оқушы емес+пін
  • Я не ученик
  • Біз оқушы емес+піз
  • Мы не ученики
  • 2 жақ
  • Сен оқушы емес+сің
  • Ты не ученик
  • Сендер оқушы емес+сіңдер
  • Вы не ученики
  • 2 жақ
  • Сіз оқушы+сыз
  • Вы не ученик
  • Сіздер оқушы емес+сіздер
  • Вы не ученики
  • 3 жақ
  • Ол оқушы емес
  • Он (она) не ученик(ца)
  • Олар оқушы емес
  • Они не ученики
  • Сын есім (имя прилагательное)– заттың сынын, сипатын, түрін, көлемін,сапасын білдіретін сөздер.
  • Сұрақтары: Қандай? Қай? Кімнің? Ненің?
  • Какой?-ая, -ое? Который? Чей? Чья? Чье? Чьи?
  • Түрлері (типы)
  • Мысалдар
  • Мағынасына қарай(по значению)
  • 1) Сапалық (качественные)
  • Ақ, қара, сұлу, үлкен
  • 2) Қатыстық (относительные)
  • Тұзды, ақшалы
  • Тұлғасына қарай (по способу образования)
  • 1) негізгі (непроизводные)
  • Жақсы, әдемі, суық
  • 2) туынды (производные)
  • Қысқы, таулы
  • Құрамына қарай
  • (по составу)
  • 1) дара (простые)
  • Кіші, тар, нәзік
  • 2) күрделі (сложные)
  • Ұзын бойлы,
  • қызыл ала
  • Сын есімнің шырайлары (Степени сравнения прилагательных)
  • Шырай түрлері (Степени сравнения)
  • Жұрнақтар
  • Мысалдар
  • 1) Жай шырай (положительная степень)
  • -
  • әдемі,
  • жақсы,
  • ақ
  • 2) салыстырмалы шырай (сравнительная степень)
  • А)1)дауысты-рақ,рек
  • 2)дауыссыз - ырақ,ірек
  • Незначительное различие качества
  • Кіші+рек меньше
  • Жас+ырақ моложе
  • Ә)1) дауысты,р- лау,леу
  • 2) з,л,н,ң,й - дау,деу
  • 3) қ,к,т,с - тау,теу
  • Соответствует русским прилаг-м с суфф-ми:-оват,- еват
  • әдемі+леу красивее
  • семіз+деу жирнее
  • биік+теу высоковатый
  • сары+лау желтоватый
  • 3) Күшейтпелі шырай (Превосходная степень)
  • А) 1)Путем прибавления удвоения первого слога и добавления П
  • Сап-сары
  • желтый-прежелтый
  • жап-жақсы
  • очень хорошо
  • Ә) с усилительными словами: ең(самый), өте(очень),тым(весьма,слишком), аса(наиболее),нағыз(настоящий), тіпті(совсем)
  • Высшая степень качества признака
  • өте жақсы
  • тым биік
  • тіпті жақын
  • Сан есім (имя числительное)- заттың санын, мөлшерін, ретін білдіретін сөздер.
  • Сұрақтары: Неше?Нешеу?Қанша? (Сколько?)Нешінші(Который)
  • Түрлері (типы)
  • Мысалдар
  • Тұлғасына
  • Қарай
  • (по способу образования)
  • 1) негізгі (непроизводные)
  • екі
  • отыз
  • алпыс
  • 2) туынды (производные)
  • бірінші
  • елудей
  • Құрамына
  • қарай
  • (по составу)
  • 1) дара (простые)
  • бес, жүз, мың
  • 2) күрделі (сложные)
  • он бес, бес жүз
  • Мағынасына
  • Қарай
  • (по значению)
  • 1) есептік (количественные)
  • үш, мың, елу
  • 2) реттік (порядковые)
  • Дауысты-ншы,нші
  • Дауыссыз – ыншы,інші
  • Бір+інші первый
  • Алты+ншы шестой
  • 3) жинақтық(собирательные)
  • 1-7 - ау,еу
  • Жетеу семеро
  • 4) топтау(разделительное)
  • Дауысты,З,Ж,Р,Л,Й,У-дан,ден
  • М,Н,Ң - - нан,нен
  • Қатаң,Б,В,Г,Д - тан,тен
  • Екі-екіден по два
  • Он-оннан по десять
  • Үш-үштен по три
  • 5) болжалдық
  • (предположительное)
  • ш, т, с, тай,тей
  • дауысты,р,м,н,з-дай,дей
  • Алпыс+тай
  • в пределах шестидесяти
  • тоғыз+дай около девяти
  • 6) бөлшектік (дробные)
  • бестен екі -Две пятых
  • Бір бүтін бестен үш
  • Одна целая три пятых
  • он – 10, жиырма -20; отыз-30; қырық-40; елу-50;алпыс-60; жетпіс-70; сексен-80;
  • тоқсан-90; жүз-100; мың-1000; 1000000-миллион
  • Есімдік (местоимение)- (зат есім, сын есім, сан есім) ауыстырып, солардың орнына жүретін сөздер.
  • Түрлері (типы)
  • Мысалдар
  • Тұлғасына
  • қарай
  • (по способу образова
  • ния)
  • 1) негізгі (непроизводные)
  • Мен, сен,не,кім
  • 2) туынды (производные)
  • Біреу,мынау,қандай,
  • барлық
  • Құрамына
  • қарай
  • (по составу)
  • 1) дара (простые)
  • Ол,сонау,қанша
  • 2) күрделі (сложные)
  • Бірнеше,ешкім, кейбіреу
  • Мағынасына
  • қарай
  • (по значению)
  • 1)жіктеу
  • (личные)
  • Мен,сен,сіз,ол,біз,біздер,сендер,сіздер,олар
  • 2)Сілтеу
  • (указательные
  • Бұл,осы,мына,мынау(этот,эта,это),
  • сол,ана,анау(тот,та,то);
  • 3)Сұрау
  • Вопроситель-е
  • Кім,не неше,қай, қандай,қалай,қайда,қайдан,нешінші
  • 4)Өздік
  • возвратные
  • өз(свой),өзім(я сам),өзің(ты сам),өзіңіз(вы сами),өзіміз(мы сами),өздерің,өздеріңіз(вы сами),өздері(они сами)
  • 5)Белгісіздік
  • неопределенные
  • Біреу(кто-то,некто,кто-либо), кей, кейбір(некоторый,-ая,ое),бірдеңе(что-то,нечто,что-либо)
  • 6)Болымсыз-
  • дық отрицательные
  • Ешкім(никто),ешбір(ничто),ештеме,
  • дәнеме(ничего),ешқашан(никогда), ешқайда(никуда), ешқандай(никакой)
  • 7) жалпылау
  • (определительные)
  • Бәрі,барлық,бүкіл,барша(весь,вся,
  • все), әр,әрбір(каждый,-ая,-ое)
  • Үстеу(наречие) -қимылдың,заттың сынының түрлі белгілерін
  • сөздердің лексико-грамматикалық тобы.
  • Түрлері (типы)
  • Мысалдар
  • Тұлғасына
  • Қарай
  • (по способу образования)
  • 1) негізгі (непроизводные)
  • әрең,әзер(еле),әрі(туда,
  • дальше),бері(сюда),дәл(точно),
  • сәл(чуть-чуть)
  • 2) туынды (производные)
  • Ескіше(по старинному), мұнша(настолько),жаяулап
  • (пешком)
  • Құрамына
  • қарай
  • (по составу)
  • 1) дара (простые)
  • Ерте(рано),кеш(поздно),тым
  • (слишком),ерекше(особенно),
  • басқаша(по другому),
  • 2) күрделі (сложные)
  • Бірталай,біраз(немного),алдын-ала(заранее),
  • анда-санда(временами)
  • Мағынасына
  • Қарай
  • (по значению)
  • 1) Мезгіл (времени)
  • Кеше(вчера),бүгін(сегодня),
  • ертең(завтра),кешке(вечером),
  • ертемен(с утра), таңертең
  • (утром), анда-санда(временами)
  • 2) Мекен
  • (места)
  • әрі(туда,дальше),бері(сюда),
  • жоғары(на верху), төмен(внизу),алға(вперед),артқа
  • (назад),ішке(во внутрь),мұнда
  • (здесь),сонда(там)
  • 3) Мөлшер
  • (количества и меры)
  • Сонша,соншама(столько), онша(не очень),едәуір(значи-тельно),бірталай(немало), бір-бірден(по одному)
  • 4) Сын-бейне (образа и способа действия)
  • әрең,әзер(еле), дереу(тотчас), жедел,шапшаң,тез,жылдам
  • (быстро),кенет(вдруг),түгел(все),
  • ауызша(устно),өзгеше(по другому), осылай(так),тікелей
  • (непосредственно),бірге(вместе),
  • зорға(насилу)
  • 5) Күшейту
  • (усилительные)
  • Аса(очень),нағыз(настоящий),
  • ең(самый),тым(слишком),айырық-ша(особенный),әбден(совсем,окончательно)
  • 6) Мақсат (цели)
  • әдейі,біле тұра(специально),жорта(нарочно),қа-сақана(назло)
  • 7)Сабап-салдар
  • (причины и следствия)
  • Бекерге(напрасно),босқа,текке(зря),
  • амалзыздан(вынужденно),лажсыздан,
  • шарасыздан(поневоле)
  • 8) Топтау (разделительности)
  • Екулеп(вдвоем),бір-бірлеп(по-одному),аз-аздан(по-немножку),бас-басына(на каждого),жұп-жұбымен(по парам),рет-ретімен(по порядку);
  • Туынды үстеулердің жасалуы
  • (Образование производных наречий)
  • Жұрнақтар
  • Мысалдар
  • -ША, -ШЕ
  • Жаңа+ша (по-новому),
  • неміс+ше (по-немецки)
  • Дауысты,з,м,р,н,й-дай,дей
  • т,ш,с - тай,тей
  • (иногда-лай,лей)
  • Гүл+дей(как цветок)
  • Құс+тай(как птица)
  • Осы+лай (так)
  • -СЫН, - СІН
  • Кеш+кі+сін (вечером)
  • Ертең+гі+сін(утром)
  • Дауысты,үнді,З,Ж - да,де
  • Қатаң,Б,В,Г,Д - та,те
  • Жаз+да (летом),түн+де(ночью)
  • Қыс+та(зимой),
  • Дауысты,үнді,З,Ж – ға, ге
  • Қатаң,Б,В,Г,Д - қа, ке
  • Жоғары(верх)+ҒА – на верх
  • Арт(зад)+ҚА - назад
Шылаулар
  • Шылаулар (союзы и частицы)-тілімізде толық лексикалық мағынасы жоқ, бірақ сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді байланыстырып немесе сөзге қосымша мән үстеп тұратын көмекші сөздер.
  • Шылаулар сөздер 3 бөлінеді:
  • 1)Септеулік шылау
  • 2)Жалғаулық шылау
  • 3)Демеулік шылау
  • Союзы и частицы могут быть разделены на следующие группы:
  • 1)Септеуліктер(послелоги)
  • 2)Көмекші есімдер(служебные слова)
  • 3)Жалғаулықтар(союзы)
  • 4)Демеуліктер(частицы)
  • 5)Модаль сөздер(модальные слова)
  • Септеуліктер(послелоги)
  • соответствуют русским предлогам.
  • Септеуліктер
  • Предлоги
  • Мысалдар
  • Дейін (шейін)
  • до
  • Мектепке дейін (до школы)
  • Бойына
  • бойынша
  • В течение,
  • вдоль
  • Жыл бойына(в течение года)
  • Айтуы бойынша(по его рассказам)
  • Соң, кейін
  • после
  • Сабақтан соң, сенен кейін(после тебя)
  • Арқылы,
  • Туралы,
  • үшін
  • Через,о,об,для,
  • Ради, чтобы
  • Көпір арқылы(через мост),жұмыс туралы(о работе),сен үшін(ради тебя),
  • Оқу үшін(для учебы);
  • Бері, басқа,
  • Бұрын, әрі
  • С, кроме, раньше, дальше
  • Былтырдан бері(с прошлого года), менен басқа(кроме меня),сенен бұрын
  • (раньше тебя), әрі отыр(сядь дальше);
  • Көмекші есімдер(служебные слова)
  • соответствуют русским предлогам: за,под,на,перед,у,внутри,возле,между,напротив.
  • Көмекші есімдер
  • Предлоги
  • Мысалдар
  • Үсті
  • Над
  • Үстелдің үстіне қой- поставь на стол
  • Асты
  • Под,низ
  • Үстелдің астын сыпыр
  • подмети под столом
  • Алды
  • Перед, перед-няя часть
  • Үйдің алды тамаша
  • Перед домом красиво
  • Арты
  • За, задняя часть
  • Менің артымнан тұр
  • Встань за мной
  • Жаны,қасы
  • Возле,около
  • Біздің үйдің жанында возле дома
  • Іші
  • В,внутрь
  • Дүкен ішінде - в магазине
  • Сырты
  • За,вне
  • Үйдің сыртында за домом
  • Арасы
  • Между
  • Үйлердің арасында между домами
  • Түбі
  • У
  • Ағаштың түбінде - у дерева
  • Қарама-қарсы
  • Напротив
  • Үйдің қарама-қарсысында
  • Напротив дома
  • Жалғаулықтар(союзы) соответствуют союзам русского языка.
  • Жалғаулықтар
  • союзы
  • Мысалдар
  • 1) Ыңғайластық
  • (соединительные)
  • Және,мен,бен,пен,
  • да,де,та,те
  • И, ДА
  • Мен және сен (Ты и я)
  • Жаңбыр жауды да, жер көгерді. Дождь пошел, и земля зезеленела.
  • 2) Қарсылықты
  • (противительные)
  • Бірақ,бірақ та, дегенмен, алайда, әйтсе де, сөйтсе де
  • А,
  • НО,
  • ДА
  • Киноға барар едім, бірақ дала суық. (Пошел бы в кино, но на улице холодно).
  • 3) Талғаулықты (разделительные)
  • Не,немесе,я,әлде,біресе,
  • әйтпесе,болмаса,ал
  • Или, либо то..,то
  • Не мен барамын, не сен бар
  • (Либо я пойду, либо ты иди)
  • Біресе жаңбыр, біресе күн шығады(То дождь,то солнце)
  • 4) Себепті(причинные)
  • өйткені, себебі
  • Так как, потому что
  • Ол жақсы оқиды, себебі жақсы маман болғысы келеді.(Он хорошо учится,т.к.хочет быть хорошим специалистом.)
  • 5) Салдарлық (следственные)
  • Сондықтан,сол себептен,сол үшін
  • поэтому
  • Мен ұйықтап қалдым,сол себептен сабаққа кешіктім.
  • Я проспал, поэтому опоздал на занятия.
  • 6) Шарттық (условные)
  • Егер, онда, егер ...онда
  • Если, тогда, если...то
  • Маған келмесең, онда мен саған барамын.
  • Демеуліктер(частицы)
  • вносят дополнительные смысловые,
  • эмоциональные оттенки в значения отдельных слов.
  • Демеуліктер
  • частицы
  • Мысалдар
  • 1) Күшейткіш-шектік(усилительно-ограничительные) ғана(қана),ғой(қой), әсіресе,-ақ,-ау
  • Только,особенно,же
  • Мынау дәптер ғой! Это же тетрадь!
  • Ол мені ғана алды. Он взял только меня.
  • 2) Сұраулық
  • (вопросительные) ма,ме,ба,бе,па,пе,ше
  • ли, а,
  • Ол бара ма?
  • (Пойдет ли?)
  • Сен ше? (А ты?)
  • Модаль сөздер (модальные слова)
  • для выражения точки зрения говорящего на отношение высказываемой мысли к действительности.
  • Модаль сөздер
  • Перевод
  • Мысалдар
  • Керек
  • Необходимо, нужно
  • Маған сол кісі керек еді
  • Мне нужен был тот человек.
  • Сияқты
  • Как,как будто, кажется
  • Ол мені жек көретін сияқты.
  • Мне кажется, что он меня ненавидит.
  • Екен
  • Оказывается
  • Онда кітап көп екен. Оказывается, там много книг.
  • Мүмкін,
  • Шығар,
  • Болар
  • Возможно,
  • Может быть
  • Олар қалада болар.
  • Может быть они в городе.
  • Рас
  • Правда, верно
  • Рас, сен менің досымсың. Верно, ты мой друг.
  • Шамасы
  • Вероятно
  • Шамасы, олар үйде жоқ
  • Вероятно, их нет дома.
  • Әрине
  • Конечно
  • Әрине, сен оны білесің.
  • Конечно, ты его знаешь.
  • Одағай (Междометия)-
  • сөйлеушінің шындыққа, болмысқа қатысын,
  • көңіл-күй,сезім арқылы білдіретін сөздер.
  • Түрлері (типы)
  • Одағай
  • Мағынасына қарай
  • (по значению)
  • Көңіл-күй
  • (Эмоциональные)
  • Бәрекелді! Браво!
  • Алақай! Ура!
  • Аһа! Ага!
  • Әттеген ай! Қап! Надо же!
  • Ойбай! Ой!
  • Құдай – ай! Боже мой!
  • Жекіру
  • (императивные)
  • Ал! (Ну!) Мә! (На!)Әй! (Эй)
  • Жә! Полно! Хватит!
  • Сыпайгершілік
  • (формы вежливости)
  • Кешіріңіз! Извините!
  • Рақмет! Спасибо!
  • Кеш жарық! Добрый вечер!
  • Еліктеу сөздер (подражательные слова)-
  • слова, которые передают различные звуки живой и неживой природы:
  • человека, животных и предметов.
  • Еліктеу сөздер (подражательные слова)
  • Еліктеуіш сөздер
  • Звукоподражательные слова
  • Сыбдыр-сыбдыр
  • Сылдыр-сылдыр
  • Сықыр-сықыр
  • Қарқ-қарқ
  • Тарс-тарс
  • Тық-тық
  • Сақ-сақ
  • Шуршание камыша
  • Журчание ручья
  • Скрип-скрип
  • Кар-кар
  • Стук-стук
  • Тук-тук
  • Подражание смеху
  • Бейнелеуіш сөздер
  • Образоподражательные слова
  • Қаз-қаз
  • Бүрсең-бүрсең
  • Шошаң-шошаң
  • Жалт-жұлт
  • Ағараң-ағараң
  • Қараң-қараң
  • Неуклюжая походка
  • Съежившись от холода
  • Быть вертлявым
  • Выражающее блеск
  • О белеющем вдали предмете
  • О мелькании силуэта в темноте
  • Етістік (глагол) – заттың қимылын, ісін, күй-жайын білдіретін сөз табы.
  • Сұрақтары: Не істеді? Не қылды? Не істелінді? Қайтті?
  • Түрлері (типы)
  • Мысалдар
  • Тұлғасына қарай
  • (по способу образования
  • 1) негізгі (непроизводные)
  • Оқы, жаз,бар,кел,бер
  • 2) туынды (производные)
  • Тұз+да,гүл+де,ой+на,
  • ой+ла, кеш+ік
  • Мағынасына
  • қарай
  • (по значению)
  • 1) негізгі (основные)
  • Ал,қал,көр,сөйле,әкел
  • 2) көмекші
  • (вспомогательные)
  • Бол(быстрей),шық
  • (выйди),әкет(унеси)
  • Объектіге қатысына қарай(по отношению к объекту)
  • Сабақты(переходные,которые сочетаются со словами в Табыс септік-кімді? кого? нені? что)
  • Асқарды шақыр
  • (позови Аскара)
  • Салт(непереходные) сочетаются со словами в остальных падежах
  • Үйге кел
  • (приходи домой)
  • Іс-әрекеттің орындалуына қарай
  • (по отношению к результату действия)
  • Болымды (положительные)
  • Бар (иди), жаз (пиши)
  • Болымсыз (отрицательные)
  • Дауысты,Р,Л,Й,У-ма, ме
  • Қатаң - -па, пе
  • Ұяң, М,Н,Ң - ба, бе
  • Бар+ма (не иди),
  • Күт+пе (не жди)
  • Жаз+ба (не пиши)
  • Құрамына қарай
  • (по составу)
  • Дара (простые)
  • Оқы, гүлде, ойна
  • Күрделі (сложные)
  • Барып кел, кіріп шық, алып бар
  • Туынды етістіктің жасалуы
  • (Образование производных глаголов)
  • Жұрнақтар (Суффиксы)
  • Мысалдар
  • Дауысты,Й, Р - ла,ле
  • Қатаң – - та,те
  • л,м, н,ң - да,де
  • Шеге (гвоздь)+ле+у – забить
  • Құшақ(объятие)+та+у- обнять
  • Қабыл(принятие)+да+у-принять
  • Дауысты,Й, Р- лас,лес
  • Қатаң – - тас,тес
  • л,м, н,ң - дас,дес
  • Бір(один)+ лес+у (объединиться)
  • Көмек(помошь)+тес+у(помочь)
  • Ақыл(ум)+дас+у(советоваться)
  • Дауысты – а/е
  • Дауыссыз- ай, ей
  • Бос(свободно)+а+у-освободиться
  • Түн(ночь)+е+у-ночевать
  • Қартаю – қартай+у (стареть)
  • Кобею – көбей+у (увеличиваться)
  • Дауыссыз- ар/ер
  • Ақ(белый) – ағ+ар+у белеть
  • Көк (синий)- көг+ер + у синеть,зеленеть
  • Қатаң – қар, кер
  • Ұяң, дауысты- ғар, гер
  • Бас(голова) + қар+у – возглавить
  • Ес(разум) + кер+у - учесть
  • Кө+гер +у цвести
  • Етіс (Залог)
  • Қазақ тілінде 4 түрі бар.
  • Түрлері (типы)
  • Жұрнақтар
  • Мысалдар
  • Өздік (возвратный)
  • Действие направлено к субъекту
  • н, ын, ін
  • Тара+н расчешись
  • Жу+ын мойся
  • Ки+ін одевайся
  • Ырықсыз
  • (страдательный)
  • Объект испытывает действие со стороны субъекта
  • Дауысты,т,з,р- л,ыл,іл
  • Л - н,ын,іл
  • Хат ауылға жібер+іл+ді.
  • Письмо отправлено в ауыл.
  • Төсек сал+ын+ды.
  • Постель постелено.
  • Ортақ
  • (совместный)
  • Общее действие
  • с, ыс, іс
  • Олар хат жас+ыс+ты.
  • Они переписывались.
  • Өзгелік
  • принудительный)
  • действие под влиянием кого-нибудь
  • Ғыз/гіз- з,ж,р,
  • Қыз/кіз- т,с,ш
  • Дыр/дір- л,н
  • Тыр/тір-
  • Дауысты+ т+ қыз/ кіз
  • Жаз+ғыз+дым
  • Заставил писать
  • Айт+қыз+дық
  • Заставили говорить
  • Ал+дыр+дым
  • Заставила взять
  • Биле+т+тік
Тұйық етістік (неопределенная форма глагола) – шақпен, жақпен байланысы болмай, қимылдың атауын ғана білдіретін етістіктің түрі.
  • Тұйық етістік етістіктің түбіріне –У жұрнағын қосу арқылы жасалады
  • (путем прибавления к глагольной основе суффикса -У).
  • Оқ+у – читать
  • Жаз+у – писать
  • Ойла+у - думать
  • Есімше (причастие)-
  • бірде есім сөздердің, бірде етістіктің қызметін атқаратын етістіктің түрі.
  • Есімшенің 4 түрі бар.
  • Түрлері (типы)
  • Сөздің соңғы дыбысы конечный звук
  • Жұрнақтар
  • Мысалдар
  • Өткен шақ
  • (прошедшее)
  • Дауысты,ұяң,үнді
  • ған, ген
  • Оқы+ған
  • Қатаң
  • қан, кен
  • Айт+қан
  • Келер шақ
  • (Будущее)
  • Дауысты
  • р
  • Тыңда+р
  • Дауыссыз
  • ар, ер
  • Айт+ар, Кел+ер
  • Ауыспалы осы шақ
  • (переходное)
  • Дауысты
  • - йтын
  • - йтін
  • Қара+йтын
  • Сөйлн+йтін
  • Дауыссыз
  • - атын
  • - етін
  • Айт+атын+ым
  • Күл+етін
  • Осы шақтық есімше
  • (причастие настоящего времени)
  • Тұйық етістік +
  • ШЫ, ШІ
  • Кел+у+ші – пришедший
  • Тыңда+у+шы- слушающий
  • Көсемше (Деепричастие)-
  • бірде үстеудің, бірде етістіктің қызметін атқаратын етістіктің түрі.
  • Конечный звук после глагола
  • Жұрнақтар
  • Мысалдар
  • Дауысты
  • - п
  • Сұра+п - спросив
  • Дауыссыз
  • - ып, іп
  • Ал+ып - взяв
  • Дауысты
  • - й
  • Сөйле+й-говоря
  • Дауыссыз
  • - а, - е
  • Кел+е - придя
  • Қатаң
  • - қалы, келі
  • Айт+қалы собирался сказать
  • Дауысты, ұяң, үнді
  • - ғалы, гелі
  • Біл+гелі хотел узнать
  • Етістіктің шақтары (Время глагола):
  • осы шақ(настоящее), келер(будущее), өткен(прошедшее).
  • Осы шақ – настоящее время
  • Нақ осы шақ (Собственно-настоящее время-простая форма)
  • а) жалаң нақ осы шақ (простая форма)образуется от 4-х глаголов:
  • отыр(сидит), тұр(стоит),жатыр(лежит), жүр(ходит),
  • к которым присоединяются личные окончания.
  • Жақ (лицо)
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • Жекеше (единственное число)
  • 1. Мен (я)
  • - мын, - мін
  • Отыр+мын сижу
  • 2. Сен (ты)
  • - сың, - сің
  • Отыр+сың сидишь
  • 2. Сіз (вы) – уваж.ф.
  • - сыз, - сіз
  • Отыр+сыз сидите
  • 3. Ол (он, она)
  • -
  • Отыр сидит
  • Жақ (лицо)
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • Көпше ( множественное число)
  • 1. Біз (мы)
  • - мыз, - міз
  • Отыр+мыз сидим
  • 2. Сендер (вы)
  • - сыңдар, - сіңдер
  • Отыр+сыңдар сидите
  • 2. Сіздер (вы) – ув.ф.
  • - сыздар, - сіздер
  • Отыр+сыздар сидите
  • 3. Олар (они)
  • -
  • Отыр сидят
  • ә) Күрделі нақ осы шақ (сложная форма) образуется путем сочетания основного глагола и одного из вспомогательных глаголов:
  • отыр(сидит), тұр(стоит),жатыр(лежит), жүр(ходит).
  • Основной глагол принимает суффиксы деепричастий – п,-ып,-іп.
  • Глаголы БАР,КЕЛ,АПАР,ӘКЕЛ принимают суффиксы –а/-е и сочетаются только с глаголом ЖАТЫР.
  • Вспомогательные глаголы принимают личные окончания.
  • Жақ (лицо)
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • Жекеше (единственное число)
  • 1. Мен (я)
  • Сөйле+п отыр+мын - разговариваю
  • Бар+а жатыр+мын - иду
  • 2. Сен (ты)
  • Сөйле+п отыр+сың - разговариваешь
  • Бар+а жатыр+сың - идешь
  • 2. Сіз (вы) – уваж.ф.
  • Сөйле+п отыр+сыз - разговариваете
  • Бар+а жатыр+сыз - идете
  • 3. Ол (он, она)
  • Сөйле+п отыр - разговаривает
  • Жақ (лицо)
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • Көпше ( множественное число)
  • 1. Біз (мы)
  • Сөйле+п отыр+мыз - разговариваем
  • Бар+а жатыр+мыз - идем
  • 2. Сендер (вы)
  • Сөйле+п отыр+сыңдар- разговариваете
  • Бар+а жатыр+сыңдар - идете
  • 2. Сіздер (вы) – ув.ф.
  • Сөйле+п отыр+сыздар - разговариваете
  • Бар+а жатыр+сыздар - идете
  • 3. Олар (они)
  • Сөйле+п отыр - разговаривает
  • Бар+а жатыр - идет
  • 2) Ауыспалы осы шақ (настоящее переходное время)
  • обозначает непрерывное действие.
  • Жақ (лицо)
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • Жекеше (единственное число)
  • 1. Мен (я)
  • -а, -е, -й
  • - мын, мін
  • Күнде бар+а+мын
  • 2. Сен (ты)
  • -а, -е, -й
  • - сың, - сің
  • Күнде бар+а+сың
  • 2. Сіз (вы) ув.ф.
  • -а, -е, -й
  • - сыз, - сіз
  • Күнде бар+а+сыз
  • 3. Ол (он, она)
  • -а, -е, -й
  • -
  • Күнде бар+а+ды
  • Жақ (лицо)
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • Көпше (множественное число)
  • 1. Біз (мы)
  • -а, -е, -й
  • - мыз, міз
  • Күнде бар+а+мыз
  • 2. Сендер (вы)
  • -а, -е, -й
  • - сыңдар,
  • - сіңдер
  • Күнде бар+асыңдар
  • 2. Сіздер (вы) – ув.ф.
  • -а, -е, -й
  • - сыздар, - сіздер
  • Күнде бар+а+сыздар
  • 3. Олар (они)
  • -а, -е, -й
  • -
  • Күнде бар+а+ды
Келер шақ – будущее время:
  • Келер шақ – будущее время:
  • 1) болжалды келер шақ
  • (будущее предположительное время)
  • 2) мақсатты келер шақ
  • ( неопределенное время)
  • 3) Ауыспалы келер шақ (переходное будущее время)
  • 1) Болжалды келер шақ (будущее предположительное время)
  • имеет оттенок «возможно, может быть»
  • Жақ (лицо)
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • Жекеше (единственное число)
  • 1. Мен (я)
  • -ар, -ер, -р
  • - мын, - мін
  • Бар+ар+мын
  • Возможно пойду
  • 2. Сен (ты)
  • -ар, -ер, -р
  • - сың, - сің
  • Бар+ ар +сың
  • Возможно пойдешь
  • 2. Сіз (вы) ув.ф.
  • -ар, -ер, -р
  • - сыз, - сіз
  • Бар+ ар +сыз
  • Возможно пойдете
  • 3. Ол (он, она)
  • -ар, -ер, -р
  • -
  • Бар+ ар
  • Возможно пойдут
  • Жақ (лицо)
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • Көпше (множественное число)
  • 1. Біз (мы)
  • -ар, -ер, -р
  • - мыз, - міз
  • Бар+ ар +мыз
  • Возможно пойдем
  • 2. Сендер (вы)
  • -ар, -ер, -р
  • - сыңдар,
  • - сіңдер
  • Бар+ ар+ сыңдар
  • Возможно пойдете
  • 2. Сіздер (вы) – ув.ф.
  • -ар, -ер, -р
  • - сыздар, - сіздер
  • Бар+ ар +сыздар
  • Возможно пойдете
  • 3. Олар (они)
  • -ар, -ер, -р
  • -
  • Бар+ ар
  • Возможно пойдут
  • 2) Мақсатты келер шақ ( неопределенное время)
  • имеет оттенок намерения.
  • Жекеше (единственное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Мен (я)
  • Дауысты,
  • Р,Л,Й,У
  • - мек,- мақ
  • пын,пін
  • Кел+мек+пін
  • Намерен пойти
  • Ұяң, М,Н,Ң
  • - бақ, - бек
  • пын,пін
  • Жаз+бақ+пын
  • Намерен написать
  • Қатаң
  • - пеқ, - пек
  • пын,пін
  • Айт+пақ+пын
  • Намерен сказать
  • 2. Сен (ты)
  • Сіз (вы) ув.ф
  • Дауысты,
  • Р,Л,Й,У
  • - мек,- мақ
  • сың,сыз
  • сің,сіз
  • Кел+мек+сің
  • Намерен пойти
  • Ұяң, М,Н,Ң
  • - бақ, - бек
  • сың,сыз
  • сің,сіз
  • Жаз+бақ+сыз
  • Намерены написать
  • Қатаң
  • - пеқ, - пек
  • сың,сыз
  • сің,сіз
  • Айт+пақ+сың
  • Намерен сказать
  • 3. Ол
  • (он, она)
  • Дауысты,
  • Р,Л,Й,У
  • - мек,- мақ
  • -
  • Кел+мек
  • Намерен пойти
  • Ұяң, М,Н,Ң
  • - бақ, - бек
  • -
  • Жаз+бақ
  • Намерен написать
  • Қатаң
  • - пеқ, - пек
  • -
  • Айт+пақ
  • Намерен сказать
Көпше (множественное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Біз (мы)
  • Дауысты,
  • Р,Л,Й,У
  • - мек,- мақ
  • пыз,піз
  • Кел+мек+піз
  • Ұяң, М,Н,Ң
  • - бақ, - бек
  • пыз,піз
  • Жаз+бақ+ пыз
  • Қатаң
  • - пеқ, - пек
  • пыз,піз
  • Айт+пақ+ пыз
  • 2.Сендер (вы)
  • Сіздер (вы) – ув.ф.
  • Дауысты,
  • Р,Л,Й,У
  • - мек,- мақ
  • сыңдар,сыздар
  • сіңдер,сіздер
  • Кел+мек+сіңдер
  • Ұяң, М,Н,Ң
  • - бақ, - бек
  • сыңдар,сыздар
  • сіңдер,сіздер
  • Жаз+бақ+сыздар
  • Қатаң
  • - пеқ, - пек
  • сыңдар,сыздар
  • сіңдер,сіздер
  • Айт+пақ+сыңдар
  • 3. Олар
  • ( они)
  • Дауысты,
  • Р,Л,Й,У
  • - мек,- мақ
  • -
  • Кел+мек
  • Ұяң, М,Н,Ң
  • - бақ, - бек
  • -
  • Жаз+бақ
  • Қатаң
  • - пеқ, - пек
  • -
  • Айт+пақ
  • 3) Ауыспалы келер шақ (переходное будущее время)
  • Жақ (лицо)
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • Жекеше (единственное число)
  • 1. Мен (я)
  • -а, -е, -й
  • - мын, мін
  • Ертең бар+а+мын
  • 2. Сен (ты)
  • -а, -е, -й
  • - сың, - сің
  • Ертең бар+а+сың
  • 2. Сіз (вы) ув.ф.
  • -а, -е, -й
  • - сыз, - сіз
  • Ертең бар+а+сыз
  • 3. Ол (он, она)
  • -а, -е, -й
  • -
  • Ертең бар+а+ды
  • Жақ (лицо)
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • Көпше (множественное число)
  • 1. Біз (мы)
  • -а, -е, -й
  • - мыз, міз
  • Ертең бар+а+мыз
  • 2. Сендер (вы)
  • -а, -е, -й
  • - сыңдар,
  • - сіңдер
  • Ертең бар+асыңдар
  • 2. Сіздер (вы) – ув.ф.
  • -а, -е, -й
  • - сыздар, - сіздер
  • Ертең бар+а+сыздар
  • 3. Олар (они)
  • -а, -е, -й
  • -
  • Ертең бар+а+ды
Өткен шақ – прошедшее время:
  • Өткен шақ – прошедшее время:
  • 1) жедел өткен шақ (недавно прошедшее время)
  • 2) бұрыңғы өткен шақ (давно прошедшее время)
  • 3) ауыспалы өткен шақ (переходное прошедшее время)
  • 1) жедел өткен шақ (недавно прошедшее время)
  • Жекеше (единственное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Мен (я)
  • Қатаң
  • -ты, - ті
  • Айт+ты+м
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • - ды, - ді
  • Жаз+ды+м
  • писал
  • 2. Сен (ты)
  • Сіз (вы) ув.ф
  • Қатаң
  • -ты, - ті
  • -ң,ңыз,ңіз
  • Айт+ты+ң
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • - ды, - ді
  • -ң,ңыз,ңіз
  • Жаз+ды+ң
  • писал
  • 3. Ол
  • (он, она)
  • Қатаң
  • -ты, - ті
  • -
  • Айт+ты
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • - ды, - ді
  • -
  • Жаз+ды
  • писал
  • Көпше (множественное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Біз (мы)
  • 2. Сендер (вы)
  • Қатаң
  • -ты, - ті
  • -қ,-к
  • Айт+ты+қ
  • Кет+ті+к
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • - ды, - ді
  • -қ,-к
  • Жаз+ды+қ
  • писали
  • 2. Сіздер (вы) – ув.ф.
  • Қатаң
  • -ты, - ті
  • ңдар,ңдер
  • ңыздар,ңіздер
  • Айт+ты+ңдар
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • - ды, - ді
  • ңдар,ңдер
  • ңыздар,ңіздер
  • Жаз+ды+ңдар
  • писали
  • 3. Олар (они)
  • Қатаң
  • -ты, - ті
  • -
  • Айт+ты
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • - ды, - ді
  • -
  • Жаз+ды
  • писал
  • 2) бұрыңғы өткен шақ (давно прошедшее время)
  • а) Жекеше (единственное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Мен (я)
  • Қатаң
  • -қан, -кен
  • - мын, мін
  • Айт+қан+мын
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • -ған, -ген
  • - мын, мін
  • Жаз+ған+мын
  • писал
  • 2. Сен (ты)
  • Сіз (вы) ув.ф
  • Қатаң
  • -қан, -кен
  • - сың, - сің
  • - сыз, - сіз
  • Айт+ қан +сың
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • ған, -ген
  • - сың, - сің
  • - сыз, - сіз
  • Жаз+ ған +сың
  • писал
  • 3. Ол
  • (он, она)
  • Қатаң
  • -қан, -кен
  • -
  • Айт+ қан
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • ған, -ген
  • -
  • Жаз+ ған
  • писал
  • Көпше (множественное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Біз (мы)
  • Қатаң
  • -қан, -кен
  • -быз,-біз
  • Айт+ қан +быз
  • Кет+кен+біз
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • -қан, -кен
  • -быз,-біз
  • Жаз+ ған +быз
  • писали
  • 2. Сендер (вы) Сіздер (вы) – ув.ф.
  • Қатаң
  • -қан, -кен
  • сыңдар,сіңдер
  • сыздар,сіздер
  • Айт+ қан +сыздар
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • -қан, -кен
  • сыңдар,сіңдер
  • сыздар,сіздер
  • Жаз+ ған +сыздар
  • писали
  • 3. Олар (они)
  • Қатаң
  • -қан, -кен
  • -
  • Айт+ қан
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • -қан, -кен
  • -
  • Жаз+ ған
  • писал
  • ә) бұрыңғы өткен шақ (давно прошедшее время)
  • Жекеше (единственное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Мен (я)
  • Дауыссыз
  • - ып, - іп
  • - пын, пін
  • Айт+ып+пын
  • Дауысты
  • - ып, - іп
  • - пын, пін
  • Оқы+п+пын
  • читал
  • 2. Сен (ты)
  • Сіз (вы) ув.ф
  • Дауыссыз
  • - ып, - іп
  • - сың, - сің
  • - сыз, - сіз
  • Айт+ ып +сың
  • Дауысты
  • - ып, - іп
  • - сың, - сің
  • - сыз, - сіз
  • Оқы+п+сың
  • 3. Ол
  • (он, она)
  • Дауыссыз
  • - ып, - іп
  • - ты, - ті
  • Айт+ ып+ ты
  • Дауысты
  • - ып, - іп
  • - ты, - ті
  • Оқы+п+ты
  • Көпше (множественное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Біз (мы)
  • Дауыссыз
  • - ып, - іп
  • -пыз,-піз
  • Айт+ ып +пыз
  • Дауысты
  • - ып, - іп
  • -пыз,-піз
  • Оқы+п+пыз
  • 2. Сендер (вы) Сіздер (вы) – ув.ф.
  • Дауыссыз
  • - ып, - іп
  • сыңдар,сіңдер
  • сыздар,сіздер
  • Айт+ ып +сыздар
  • Дауысты
  • - ып, - іп
  • сыңдар,сіңдер
  • сыздар,сіздер
  • Оқы+п+сыңдар
  • 3. Олар (они)
  • Дауыссыз
  • - ып, - іп
  • - ты, - ті
  • Айт+ ып+ты
  • Дауысты
  • - ып, - іп
  • - ты, - ті
  • Оқы+п+ты
  • 3) ауыспалы өткен шақ (переходное прошедшее время)
  • Жекеше (единственное число)
  • Жақ(лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Мен (я)
  • Дауыссыз
  • -атын, -етін
  • - мын, мін
  • Айт+атын+мын
  • /Всегда/ говорил
  • Дауысты
  • йтын,-йтін
  • - мын, мін
  • Ойна+ йтын+мын
  • /Всегда/ игрался
  • 2. Сен (ты)
  • Сіз (вы) ув.ф
  • Дауыссыз
  • -атын, -етін
  • - сың, - сің
  • - сыз, - сіз
  • Айт+атын+сың
  • Дауысты
  • -йтын,-йтін
  • - сың, - сің
  • - сыз, - сіз
  • Ойна+ йтын+сың
  • 3. Ол
  • (он, она)
  • Дауыссыз
  • -атын, -етін
  • -
  • Айт+атын
  • Дауысты
  • -йтын,-йтін
  • -
  • Ойна+ йтын
  • Көпше (множественное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Біз (мы)
  • Дауыссыз
  • -атын, -етін
  • -быз,-біз
  • Айт+атын+быз
  • Дауысты
  • йтын,-йтін
  • -быз,-біз
  • Ойна+ йтын+быз
  • 2. Сендер (вы) Сіздер (вы) – ув.ф.
  • Дауыссыз
  • -атын, -етін
  • сыңдар,сіңдер
  • сыздар,сіздер
  • Айт+атын+
  • сыңдар
  • Дауысты
  • -йтын,-йтін
  • сыңдар,сіңдер
  • сыздар,сіздер
  • Ойна+ йтын+
  • сыңдар
  • 3. Олар (они)
  • Дауыссыз
  • -атын, -етін
  • -
  • Айт+атын
  • Дауысты
  • -йтын,-йтін
  • -
  • Ойна+ йтын
Етістіктің райлары (наклонение глагола).
  • 1)бұйрық рай
  • (повелительное наклонение)
  • 2)қалау рай
  • (желательное наклонение)
  • 3)ашық рай
  • (изъявительное наклонение)
  • 4)шартты рай
  • (условное наклонение)
  • 1)Бұйрық рай (повелительное наклонение) выражает приказание, пожелание, просьбу, призыв.
  • Жекеше (единственное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Мысалдар
  • 1. Мен (я)
  • Дауыссыз
  • -айын, -ейін
  • Айт+айын
  • Давай скажу
  • Дауысты
  • йын,-йін
  • Ойна+ йын
  • Давай поиграю
  • 2. Сен (ты)
  • Дауыссыз
  • -
  • Айт Скажи
  • Дауысты
  • -
  • Ойна Играй
  • Сіз (вы) ув.ф
  • Дауыссыз
  • - ыңыз, іңіз
  • Айт+ ыңыз
  • Дауысты
  • - ңыз,-ңіз
  • Ойна+ ңыз
  • 3. Ол
  • (он, она)
  • Дауыссыз
  • - сын, - сін
  • Айт+сын
  • пусть скажет
  • Дауысты
  • - сын, - сін
  • Ойна+ сын
  • пусть поиграет
  • Көпше (множественное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыб.
  • Жұрнақтар
  • Мысалдар
  • 1. Біз (мы)
  • Дауыссыз
  • -айық,ейік
  • Айт+айық
  • Давай скажем
  • Дауысты
  • -йық,йік
  • Ойна+йық
  • Сендер (вы)
  • Дауыссыз
  • ыңдар,іңдер
  • Айт+ ыңдар
  • Дауысты
  • ңдар,ңдер
  • Ойна+ңдар
  • Сіздер (вы) – ув.ф.
  • Дауыссыз
  • ыңыздар,іңіздер
  • Айт+ ыңыздар
  • Дауысты
  • ңыздар,ңіздер
  • Ойна+ңыздар
  • 3. Олар (они)
  • Дауыссыз
  • - сын, - сін
  • Айт+сын
  • Дауысты
  • - сын, - сін
  • Ойна+ сын
  • пусть поиграют
  • 2)Қалау рай (желательное наклонение) выражает желание.
  • Жекеше (единственное число)
  • Жақ
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақ
  • Жіктік жалғау
  • Көмекші етістік
  • Мысалдар
  • Менің
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • ғы, гі
  • м
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Менің барғым ...
  • Менің көргім ...
  • Қатаң
  • қы, кі
  • м
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Менің айтқым ...
  • Менің кеткім ...
  • Сенің
  • Сіздің
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • ғы, гі
  • ң,ңыз,
  • ңіз
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Сенің барғың ...
  • Сіздің көргіңіз ...
  • Қатаң
  • қы, кі
  • ң,ңыз,
  • ңіз
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Сенің айтқың ...
  • Сіздің кеткіңіз ...
  • Оның
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • ғы, гі
  • - сы
  • - сі
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Оның барғысы ..
  • Оның көргісі ...
  • Қатаң
  • қы, кі
  • - сы
  • - сі
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Оның айтқысы .
  • Оның кеткісі ...
  • Көпше (множественное число)
  • Жақ
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақ
  • Жіктік жалғау
  • Көмекші етістік
  • Мысалдар
  • біздің
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • ғы, гі
  • мыз,
  • міз
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Біздің барғымыз
  • Біздің көргіміз...
  • Қатаң
  • қы, кі
  • мыз,
  • міз
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Біздің айтқымыз
  • Біздің кеткіміз ...
  • Сендердің
  • Сіздердің
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • ғы, гі
  • ларың
  • лерің
  • ларыңыз
  • леріңіз
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Сендердің барғыларың ...
  • Қатаң
  • қы, кі
  • ларың
  • лерің
  • ларыңыз
  • леріңіз
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Сіздердің кеткілеріңіз ...
  • Олардың
  • Дауысты,
  • Ұяң,үнді
  • ғы, гі
  • - сы
  • - сі
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Олардың барғысы ...
  • Қатаң
  • қы, кі
  • - сы
  • - сі
  • Келеді захочется
  • Келді хотелось
  • Келіп тұр хочется
  • Олардың айтқысы ...
3)Ашық рай
  • 3)Ашық рай
  • (изъявительное наклонение)- үш жақтың жасалу жолдары
  • (Мен келдім; келе жатырмын; келемін; келгенмін);
  • Реальное действие в настоящем,
  • прошедшем и будущем времени.
  • 4)Шартты рай (условное наклонение) выражает условие.
  • Жекеше (единственное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Мен (я)
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • м
  • Мен бар+са+м
  • Если я пойду
  • 2. Сен ты
  • Сіз (вы) ув.ф
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • ң
  • ңыз
  • ңіз
  • Сен бар+са+ң
  • Сіз бар+са+ңыз
  • Сіз кел+се+ңіз
  • 3. Ол
  • (он, она)
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • -
  • Ол бар+са
  • Ол кел+се
  • Көпше (множественное число)
  • Жақ (лицо)
  • Соңғы дыбыс
  • Жұрнақтар
  • Жіктік жалғау
  • Мысалдар
  • 1. Біз (мы)
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • - қ, - к
  • Біз бар+са+қ
  • Если мы пойдем
  • Сендер (вы) Сіздер (вы) – ув.ф.
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • ңдар,ңдер
  • ңыздар,
  • ңіздер
  • Сендер бар+са+ңдар
  • 3. Олар (они)
  • Дауыссыз
  • Дауысты
  • - са, - се
  • -
  • Олар бар+са
Синтаксис – сөз тіркесі мен сөйлем, сөйлемнің түрлерін зерттейтін тіл туралы ғылымның бір саласы.
  • Синтаксис – сөз тіркесі мен сөйлем, сөйлемнің түрлерін зерттейтін тіл туралы ғылымның бір саласы.
  • Сөз тіркесі(словосочетание): есімді сөз тіркесі, етістікті сөз тіркесі.
  • Сөз тіркесі бағыныңқылы сөз(бірінші), басыңқы сөз (екінші) сөздерден тұрады.
  • 1) Есімді сөз тіркесі - басыңқы сыңары есім сөзден болған сөз тіркесі.
  • 2) Етістікті сөз тіркесі - басыңқы сыңары етістіктен болған сөз тіркесі.
  • Сөз тіркесі бола алмайтындар: тұрақты тіркестер, күрделі сөздер.
  • Сөздердің байланысу түрлері. (Виды соединения слов).
  • Қиысу
  • Соединение подлежащего и сказуемого с помощью личных окончаний
  • Асқар шықты;
  • Мен шықтым;
  • Сіз шықтыңыз;
  • Матасу
  • Соединение слова в Ілік септік со словом в Тәуелдік жалғау.
  • Әсемнің көйлегі;
  • Менің балам
  • Меңгеру
  • Соединение слов при помощи падежных окончаний, кроме Атау септік и Ілік септік
  • Астанадан келді;
  • Басыққа кірді;
  • Жігітпен хат алысты
  • Қабысу
  • Согласование
  • Асқар тау высокие горы
  • Жанасу
  • примыкание
  • Былтыр бітірді. Академияны Саят былтыр бітірді.
  • Саят былтыр академияны бітірді.
  • Сөйлем (предложение)- тиянақты ойды білдіретін сөздер тобы.
  • Сөйлем: жай сөйлем, құрмалас сөйлем.
  • Сөйлем айтылу мақсатыны қарай(по цели высказывания):
  • 1) Хабарлы –повествовательное .
  • Қыста ауа-райы суық болады.
  • 2) Сұраулы – вопросительное ?
  • Қашан болды?
  • 3) Бұйрықты – повелительное !
  • Тыныш отыр! Сөйлемді тез жаз.
  • 4) Лепті – восклицательное !
  • Күн қандай тамаша!
  • Сөйлем құрамына қарай(по составу ):
  • Түрлері
  • Ереже
  • Мысалдар
  • Жақты
  • Бастауышы бар сөйлем.
  • Мен ауылға бардым.
  • Жақсыз
  • Бастауышы мүлде жоқ сөйлем.
  • Оған хабар беру керек.
  • Менің оқығым келеді.
  • Жалаң
  • Тек тұрлаулы мүшеден тұратын сөйлем.
  • Ол келді. Жаңбыр жауды.
  • Той өтті. Бала оқиды.
  • Жайылма
  • Тұрлаусыз мүше қатысқан сөйлем.
  • Ол ерте келді.
  • Жаңбыр қатты жауды.
  • Толымды
  • Ойға қажетті мүшелердің
  • бәрі қатысқан сөйлем.
  • Қыста бұл жердің ауа-райы өте суық болады.
  • Толымсыз
  • Ойға қатысты сөйлем мүшесінің бірі түсіп қалған сөйлем.
  • - Балам, қайдан келдің?
  • - Астанадан. (толымды)
  • Атаулы
  • Іс-оқиғаның, құбылыстың атауын ғана көрсететін сөйлем.
  • Жаз.
  • Қайнаған күн.
  • Егіс даласы.
  • Сөйлем мүшелері (члены предложения):
  • Тұрлаулы мүшелері – главные члены предложения
  • Тұрлаусыз мүшелері- второстепенные члены предложения
  • Тұрлаулы мүшелері – главные члены предложения
  • Бастауыш подлежащее
  • ___________________
  • Кім? Не? Кто? Что?
  • Кімдер?Нелер? мн.ч
  • Дүкен ашық.
  • Бала келді.
  • Баяндауыш сказуемое
  • =================
  • Не істеді?Қайтті?
  • Что делал(ет, ешь)?
  • Ол қуанды.
  • Әлия тұрды.
  • Тұрлаусыз мүшелері- второстепенные члены предложения
  • Толықтауыш
  • Дополнение
  • - - - - - - - - - - -
  • Б.с. кімге?неге? кому?чему
  • Т.с. кімді? нені? кого? что?
  • Ж.с. кімде?неде? Қайда?
  • У кого? чего? Где?
  • Ш.с.кімнен? неден? қайдан
  • от кого ? из чего? откуда
  • К.с. кіммен? немен?
  • с кем? с чем?
  • Қанат саған хат жазды.
  • Олар Медеуді аралады.
  • Әлияда шана бар.
  • Ол кітапты кітапханадан алды.
  • Әкесі баласымен отыр.
  • Анықтауыш
  • Определение
  • Қандай? Какой?
  • Нешінші? Который?
  • Неше? Қанша? Сколько?
  • Кімнің? Ненің? Чей?
  • Алмас-озат оқушы.
  • Мен бесінші сыныпта оқимын. Абайдың суреті ілулі тұр.
  • Пысықтауыш
  • Обстоятельство
  • - . - . - . - .
  • Қалай Как Каким образом
  • Қайда? Где? Куда?
  • Қашан? Когда?
  • Қайдан? Откуда?
  • Машина тез жүреді.
  • Олар далаға шықты.
  • Қыста күн суық.
  • Біз қаладан келдік.
  • Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері және шылаулары
  • (виды сложносочиненных предложений и их союзы).
  • Ыңғайлас
  • соединительные
  • 1)... , ... .
  • 2)және, да,де,әрі
  • Күз өтті, қыс келді.
  • Жиналыс бітті де, халық тарқай бастады.
  • Қарсылықты
  • противительные
  • 1)... , ... .
  • 2)бірақ, алайда, дегенмен, әйтсе де, сонда да, (но, однако, иначе, все-таки)
  • Ағам келді, атам кетті.
  • Мен кітабымды бердім, бірақ ол алмады.
  • Талғаулы
  • разделительные
  • 1)... , ... .
  • 2)Біресе, не, немесе, я, яки, бірде, не болмаса, әлде,кейде, (или, иногда, то, либо, однажды)
  • Жазда қалаға не мен,не інім барады.
  • Жаңбыр жауады, немесе қар жауады.
  • Себеп-салдар
  • Причинно-следственные
  • 1)... , ... .
  • 2)Сондықтан, сол себепті, өйткені, неге десеңіз (поэтому, потому что, по той причине)
  • Күн жылы болды, біз серуенге шықтық.
  • Асан театрға бармады, себебі уақыты жоқ.
  • Кезектес
  • чередующиеся
  • 1)... , ... .
  • 2)кейде, бірде, біресе
  • Бірде қатты сөйлейсің, бірде жай сөйлейсің.
  • Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері және шылаулары
  • (виды сложноподчиненных предложений и их союзы).
  • Түрлері
  • Жасалу жолы
  • Мысалы
  • Шартты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем (сл.подч. пр-е с придаточ. условия)
  • 1) – са, - се + жалғау.
  • 2) –ме/бе/пе+ген-де
  • -ма/ба/па+ған-да
  • Күн жылы+са, жер көгереді.
  • Сен келме+ген+де, әжем ренжитін еді.
  • Қимыл-сын бағыныңқылы саб. қ.с.(спп с придаточ-ными образа действия и степени)
  • 1) – ып-іп,-п
  • 2) – а/ -е
  • 3) –атын/йтын+дай
  • -етін/йтін+дей
  • Жел күшей+іп, ауа райы бұзылды.
  • Үйге келе, сабағын орындады. Бәрі ест+итін+дей , қатты сөйледі.
  • Мезгіл бағыныңқылы саб. қ.с.(спп с придаточ-ными времени)
  • 1) –ған/қан + да
  • - ген/кен – де
  • 2) – ген/кен+ше
  • -ған/қан+ша
  • 3) ған/қан/ ген/кен +кезде
  • 4) –ғалы/гелі
  • - қалы/келі
  • Асан қалаға кет+кен+де, інісі екі жаста еді.
  • Жаңа бастық кел+гелі, жалқымыз көбейді.
  • Қарсылықты бағыныңқылы саб. қ.с.(спп с придаточ-ными уступительными)
  • 1) – са, - се + да/де
  • 2) ған/қан/ ген/кен +мен
  • 3) бола тұра, бола, тұра
  • Бұлт бол+ған+мен, жаңбыр жауған жоқ.
  • Сабақ бастал+са да, оқушылар толық жиналған жоқ.
  • Себеп бағыныңқылы саб. қ.с.(спп с придаточ-ными причины)
  • 1) –ған/қан + дықтан
  • - ген/кен +діктен
  • 2) ған/қан/ ген/кен +себепті
  • Күн суы+ған+дықтан, біз жылы киіндік.
  • Мақсат бағыныңқылы саб. қ.с.(спп с придаточ-ными цели)
  • – у үшін
  • повел.форма глагола + деп
  • Қазақ тілін біл+у үшін, көп оқу керек.
  • Нан ал+айын деп, дүкенге бардым.
  • Бастауыш пен баяндауыш атау тұлғадағы сөзден болғанда,бастауыштан кейін
  • сызықша қойылады.
  • Қойылатын орындары
  • Бастауыш
  • Зат есім
  • -
  • Баяндауыш
  • Зат есім
  • Бастауыш
  • Сілтеу есімдігі
  • -
  • Баяндауыш
  • Зат есім
  • Бастауыш
  • 3-жақ жік-теу есімдігі
  • -
  • Баяндауыш
  • Зат есім
  • Бастауыш
  • Заттанған сын есім,сан есім,есімше
  • -
  • Баяндауыш
  • Зат есім
  • Бастауыш
  • Тұйық етістік
  • -
  • Баяндауыш
  • Зат есім
  • Бастауыш
  • Зат есім
  • -
  • Баяндауыш
  • Тұйық етістік
  • Бастауыш
  • Сан есім
  • -
  • Баяндауыш
  • Сан есім
  •  
  • Мысалдар
  • Бөрік-адамға көрік.
  • Бұл-үлкен қуаныш.
  • Ол-әйгілі әнші.
  • Ер жігіттің екі сөйлегені-өлгені.
  • Оқу-білім бұлағы.
  • Алдау-
  • зұлымдық,
  • Алдану-
  • ақымақтық
  • Менің мақсатым-еліме пайдалы азамат болу.
  • Бес жерде бес-жиырма бес.