Ақиқат өзін-өзі танудың мақсаты

Алматы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«БӨБЕК» ҰЛТТЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ,

БІЛІМ БЕРУ ЖӘНЕ САУЫҚТЫРУ ОРТАЛЫҒЫ

Ақиқат өзін-өзі танудың мақсаты

Мәңгілік жалпыадамзаттық құндылықтар

• Мәңгілік жалпыадамзаттық құндылықтар
• Барлық болмыстың бастапқы болмысы туралы білім.
• Шындықтың мәні туралы
• Абсолюттік және салыстырмалы Ақиқат
• Нағыз шындық – ол Ар - ұжан

Дәріс жоспары

Құндылықтар мәселесін өз заманында Сократ көтерген болатын. Сократ құндылық мәселесін философияның негізі етіп алды. Ол құндылықты игілік тұрғысынан қарастырды.

ХХ ғасырдың 80-90 жылдары жалпы адамзаттық құндылықтарды білім мазмұнына енгізген ғалымдар болды. Олар: И.Я.Лернер, В.Оконь, Л.Я.Зорина болатын.

Қазіргі таңда білім берудің базалық мазмұнына құндылықтарды жаңғырту өзектілігі басты назарда болып отыр.

Т.И.Петрокова құндылықтарды 3 түрге жіктеді.

Сократ

Құндылықтар

Табиғи құндылықтар- бұл адамның табиғи күші мен жан-дүниесінің қаблеттілігі құндылықтары ,яғни ақыл-ой ,сезім, күш-жігер,ақылдың айқындығы,ойдың ұшқырлығы,сезімнің тазалығы,естің сенімділігі ,күш жігердің қайраттылығы

Жүре пайда болған құндылықтар- бұл адамның интеллектуалды және адамгершілік тұрғыдан дамуы барысында меңгерген құндылықтар (әдептілік,сыпайылық , жанашырлық, кеңпейілділік,ақкөңіл-ділік,сабырлылық)

Абсолюттік жалпыадамзаттық құндылықтар - уақытқа бағын-байтын,ешқандай ортамен, қоғаммен шектелмейтін бүкіл адамзат үшін маңызы зор құндылықтар.

Құндылықтар

Ақиқат

Дұрыс әрекет

Сүйіспеншілік

Тыныштық

Қиянат жасамау

Қиянат жасамау

Рухани деңгей

Ақиқат

Сүйіспеншілік

Интеллектуалды деңгей

Адамгершілік деңгей

Тыныштық

Эмоциялық деңгей

Дұрыс әрекет

Физикалық деңгей

Дұрыс әрекет

Сүйіспеншілік

Ақиқат

Қиянат жасамау

Тыныштық

Болмыс – тарихи қалыптасқан кең мағыналы, терең ауқымды философиялық ұғым. Әр заманда өмір сүрген ойшылдар бұл ұғымды көбінесе жүйелі философиялық толғаныстардың бастапқы негізі деп қараған. Осы уақытқа дейін де болмыс туралы бұл көзқарас өз мәнін сақтап келеді. Болмыс туралы философиялық мәселені түсіну үшін ең алдымен оның адамзаттың шынайы өмірінде қандай түбегейлі орын алатынын ұғыну қажет.

Ақиқат

-таным теориясының негізгі категориясы, адам ойының өмір шындығымен сәйкестілігі.

- танушы кісінің объектіні дұрыс, дәл бейнелеуі, адам санасынан тыс және тәуелсіз күйінде, өмір сүрген қалпында көрсетуі.

- категориясы білімнің затқа сәйкес келуін ғана емес, танымдық қызмет тәсілін де сипаттайды.

Ақиқат — салыстырмалы, себебі ол ішкі қайшылықта үнемі дамып, толықтырылып, тереңдетіліп, түзетіліп отыратын процесс. Абсолюттік ақиқат — затты толық сипаттайтын, таным дамуында теріске шығарылуы мүмкін емес мызғымас ілім. Салыстырмалы ақиқатта абсолюттік ақиқаттың ұшқыны бар, ал абсолюттік ақиқат салыстырмалы ақиқаттың жиынтығы негізінде құралады.

Салыстырмалы ақиқат

• Алуан түрлі
• Жеке
• Сезім деңгейінде табылады (логика)
• Өзгермелі

Абсолюттік ақиқат

• Әмбебап
• Біртұтастықты білдіреді
• Өзгермейтін
• Сезімнен жоғары (уақыт пен кеңістіктен тыс)

Шәкәрім « ар-ұждан адам жанының қалауы, қажеттілігі, өйткені жан ешқашан да жоғалмайды, азғыруға көнбейді, әр кез кемелдене түседі, сондықтан да ол өзі үшін оның шарықтауын жылдамдататын себептерді міндетті етеді» .

• Шәкәрім « ар-ұждан адам жанының қалауы, қажеттілігі, өйткені жан ешқашан да жоғалмайды, азғыруға көнбейді, әр кез кемелдене түседі, сондықтан да ол өзі үшін оның шарықтауын жылдамдататын себептерді міндетті етеді» .
• Шәкәрім ар-ұжданды адамгершілік категориясы ретінде емес, өлмес адам жанының мәңгілік қажеттіліктері және өзіндік ерекшелігі бар субстационалдық негіз ретінде түсіндіреді .
• Шәкәрімнің философия­сы Ар-ождан - адам жанының негізгі қажеттілігі, адамды зұлымдықтан арылтатын және оны дұрыс жолға түсіретіні анық жол.

Шәкәрім

(1838-1930жж)

Айна қойдым алдыма,

Көрейін деп өзімді.

Екі құлақ тарс бітіп,

Шел басыпты көзімді.

Адамның барын елесе,

Аламын деп ірісін,

Бәрі өтеді әрі қарай,

Сен де соның бірісің

Білдің дедің , не білдің,

Басыңа пайда не қылдың

Бәрі де болды баянсыз,

Өзіңнен –өзің жеңілдің.

Сократ философиялық әңгіме айтудың жаңа әдісін енгізді. Ол бойынша, сұхбаттасушылардың бірі тығырыққа тірейтін сұрақтар қойып отырады.Сократ бұл тәсілді өзі әңгімеге тартқан қарсы пікірдегі адамдардың білместігін бұзып өтіп, ақиқатқа жету үшін пайдаланды

«

• Барлығы қарапайым, ақиқатты өзіңнен табуың керек, өзіңнен іздеуің керек, барлығы біртұтас, бөлінбейтін бүтін екенін түсінуің қажет. Тек бір-бірімізге қол созып, жақсылық пен әділеттілікті, мейірімділік пен сүйіспеншілікті, бейбітшілік пен татулықты асқақтатуымыз керек.

Ажырату деңгейі (Ақыл-парасат, білім)

Ментальдық деңгей (Ақыл, әсер)

Эмоциональдық деңгей

Физикалық деңгей

Жеке сана

Түпкі сана

Бес сезім мүшесі

Рухани деңгей

Интуиция, ар-ұждан, шабыт

   

• Құндылықтар – белгілі бір ұлтқа, ұлт азаматына тән зат, адами қадір-қасиет, яғни халық ғасырлар бойы жинақтаған рухани және материалдық құндылықтар.
• Адамдардың бойында қалыптасқан имандылық қадір-қасиеттер рухани құндылықтарға, ал адамдардың қолымен жасалған тұтыну заттары мен кәсібі материалды құндылықтарға жатады.
• Өз ұлтын қадірлеп-қастерлеген, ұлт қадірін білген азаматтың бірі Ж.Аймауытов: «Мен халыққа кіндігіммен байланып қалғанмын.Оны үзе алмаймын.Үзу қолымнан келмейді» - дейді. Сырым Датұлы: «Мен ағайынды екеумін: бірі -өзім, екіншісі-халқым» - дейді.

• «Мәңгілік рухани құндылықтарға (метақажеттіліктерге) өте мұқтаж болу әрбір адамға тән.» «Мәңгілік құндылықтар әрбір адамның бойында шаттық сезімі мен парыз, салтанат пен туралықты, болып жатқандардың дұрыстығын,шабыт сезімін, сүйіспеншілік пен мәңгілік қатаң тәртіпті оятады»
•   Маслоу А.

"—

Қазыбек би "Алтын ұяң — отаның қымбат, Құт береке — атаң қымбат, Мейірімді анаң қымбат,    Асқар тауың, — әкең қымбат,     

Туып өскен елің қымбат,          

 Кіндік кескен жерің қымбат,              Ұят пен ар қымбат, Өзің сүйген жар қымбат

Қазыбек би

Төле би Қаз дауысты Қазыбек би Әйтеке би

• Атақты шешендер
• Мемлекет және қоғам қайраткерлері
• Тәуке ханның кеңесшілері
• «Жеті жарғы» әдет-ғұрып заң жинағын шығаруға үлес қосқан билер
• Ұлт тәуелсіздігі мен бостандығын, татулық пен бірлігін насихаттаушылар

Бір үйдің баласы болма,

Көп үйдің баласы бол.

Бір елдің атасы болма,

Бар елдің данасы бол.

Өзіңе-өзің әміл болма,

Халқыңа әділ бол.

Жауыңа қатал болма,

Досыңа адал бол.

(Төле би)

Алтын ұяң - әйелің қымбат,

Құт-береке – атаң қымбат.

Аймалайтын – анаң қымбат,

Мейірімді – апаң қымбат.

(Қазыбек би)

Арадан шыққан жау қиын,

Таусылмайтын дау қиын.

Шанышқыласа сөз қиын,

Жазылмаса дерт қиын,

Іске аспаса серт қиын.

(Әйтеке би)

Омар Һаям

(1048 - 1122 (1112/1131) )

Тыңдасаң, бір сөз айтам, келші досым!

Баянсыз өмірге ерік берші, досым.

Әрдайым қанағат қып қолда барға,

Тірліктің тамашасын көрші, досым

• Әл-Фараби: «Адам өзінің мақтаулар мен мадақтауларға ие болган күйі үйлесімде болған кезде бақытқа қол жеткізеді», -дейді, өйткені оның таңдау мүмкіншілігі бар, яғни ол өз бақытының жасампазы болып табылады.

«Адам баласы жан дүниесін қайырымдылық пен қайғыны түсіне білу қасиеттерімен нығайтып, шынайы өмір сүре білу керек» 

Назарбаева Сара Алпысқызы.

Тыңдағандарыңызға

рахмет!