Конспект урока "Күкірттің қосылыстары" 9 класс
Химия
9-сынып
Сабақтың тақырыбы: Күкірттің қосылыстары.
Сабақтың мақсаты: Оқушылардың күкіртсутек, оның
физикалық және химиялық қасиеттері,
күкіртсутекті алу туралы білімдерін
жүйелеу.
Күкірттің оттекті қосылыстарына
сипаттама бере отырып, олардан
түзілетін қышқылдарының атаулары
мен қасиеттерін салыстыру.
Оқушылардың танымдық ой-өрістерін,
сабаққа деген қызығушылықтарын
жаңа әдіс – тәсілдерді қолдана отырып
дамыту.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ.
Көрнекіліктер: Периодтық жүйе, электрондық оқулық,
слайдтар, қосымша материалдар.
Қолданылған әдебиеттер:
1) Н.Нұрахметов, К.Сарманова, К.Жексембина, Н.Заграничная,
Ә.Темірболатова. Химия 9-сынып.Алматы «Мектеп» 2009.
2) И.Н.Нұғыманов, Р.Н.Жұмаділова, Ж.З.Кембебаева. Химия 9-
сынып.Алматы «Мектеп» 2005.
3) Н.Н.Нұрахметов, К.М.Жексембина, К.Ә.Сарманова. Химия 9. Әдістемелік
нұсқау. Алматы «Мектеп» 2009.
4)Мырзабаев А. Элементтер химия негізі. Алматы «Рауан» 1990.
5) Химия мектепте журналы. 5/2008.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
«Кім көп біледі?» үй тапсырмасын сұрау, сұрақ – жауап (слайд)
1) Күкірттің химиялық таңбасы (S, оқылуы Эс)
2) Реттік нөмірі (16)
3) Салыстырмалы атомдық массасы нешеге тең? (32)
4) Периодтық жүйедегі орны? (3 период, VI топ, негізгі топша)
5) Күкірт атомындағы электрондардың орналасуы
(
+16
S ) ) ) )
2e 8e 6e
6) Күкірт атомының электрондық формуласы, графиктік формуласы?
(1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
4
, 1s 2s 2p 3s 3p 3d )
7) Күкірттің тотығу дәрежелері? (-2,0,+4,+6)
8) Күкірт табиғатта қандай түрінде кездеседі? (Табиғатта бос күйінде
және қосылыс түрінде де кездеседі)
9) Күкірттің қандай аллотропиялық түр өзгерісін білесіздер? (2
аллотропиялық түр өзгеріс: сары түсті, морт сынатын кристалдық
күкірт және күңгірт түсті, резеңке сияқты созылмалы иілімді күкірт)
10)Күкірттің химиялық қасиеттері қандай?
( 1.Күкірттің оттекте көгілдір жалын түзе жанып, күкірт диоксидін SO
2
түзеді:
S
0
+ O
2
0
→ S
+4
O
2
-2
Тотықсыздандырғыш S
0
-4ē → S
+4
4 1 тотығады
Тотықтырғыш O
2
0
+ 2*2ē →2 O
-2
4 1 тотықсызданады
2. Күкірт металдармен жоғары температурада әрекеттесіп, сульфидтер
түзеді:
S
0
+ Сu
0
t
Cu
+2
S
-2
3. Күкірт сутекпен әрекеттескенде тотықтырғыш қасиет көрсетеді,
күкіртсутек түзеді:
S
0
+ Н
2
0
→ Н
2
+1
S
-2
Тотықтырғыш S
0
+2ē → S
-2
2 1 тотықсызданады
Тотықсыздандырғыш Н
2
0
– 2*1ē →2Н
+1
2 1 тотығады
11)Күкірттің негізгі қолданылатын жерлері (сіріңке өндіру, каучуктен
резеңке өндіру, оқ – дәрі жасауда, бояулар өндіру, ауылшаруашылық
зиянкестерімен күресу, күкірт қышқылын өндіру)
ІІІ. Жаңа сабақ.
Күкірт қосылыстары: Н
2
S, SO
2
, SO
3
.
1) Күкіртсутек. Күкірт сутекпен ұшқыш қосылыс – күкіртсутек Н
2
S
түзеді, коваленттік полюсті байланыспен байланысқан, күкірттің
күкіртсутекте тотығу дәрежесі: -2.
Физикалық қасиеті:
ауадан ауыр шіріген жұмыртқадай
жағымсыз иісі бар
түссіз Н
2
S суда нашар ериді
өте улы
әлсіз қышқыл
Күкіртсутекті алу:
Лабораторияда күкіртсутекті темір (ІІ) сульфидін хлорсутек қышқылымен
өндеу арқылы алады:
FeS + 2HCl → FeCl
2
+ H
2
S↑
Химиялық қасиеті:
1) Күкіртсутек – ауада көгілдір жалын шығарып жанады:
2H
2
S + 3О
2
→ 2H
2
О + 2SО
2
Күкіртсутектің толық жанбауы:
2H
2
S + О
2
→ 2H
2
О + 2S↓
2) Күкіртсутек ерітіндісі еритін негіздермен әрекеттеседі:
H
2
S + 2NaOH → Na
2
S + 2H
2
О
натрий сульфиді
H
2
S + NaOH→ NaHS + H
2
О
натрий гидросульфиді
Күкіртсутек қышқылының тұздарын сульфидтер деп атайды.
3) Күкіртсутек қышқылы мен оның тұздарына қорғасын (ІІ) нитраты
анықтағыш реактив болып табылады:
H
2
S + Pb(NO
3
)
2
→ HNO
3
+ PbS↓
Na
2
S + Pb(NO
3
)
2
→ 2NaNO
3
+ PbS↓
2Na
+
+ S
-2
+ Pb
+2
+ 2NO
3
-
→ 2Na
+
+2NO
3
-
+ PbS↓
S
-2
+ Pb
+2
→ PbS↓
2) Күкірт (ІV) оксиді (күкіртті газ) - SО
2
.
түссіз суда жақсы ериді
өткір иісті SО
2
қышқылдық оксид
газ
Химиялық қасиеті:
1)Суда жақсы еритіндіктен жартылай сумен реакцияға түсіп, күкіртті
қышқыл түзеді:
SО
2
+ H
2
О→ Н
2
SО
3
2) Сілтілермен әрекеттеседі:
SО
2
+2NaOH → Na
2
SО
3
+ H
2
О
Алынуы:
Лабораторияда күкірт диоксидін алу үшін сульфиттерге күшті
қышқылдармен (НСl, Н
2
SО
4
) әсер етеді:
SО
2
Na
2
SО
3
+ 2НСl→ NaСl + Н
2
SО
3
H
2
О
3) Күкірт (VI) оксиді - SО
3
.
ауада «түтінденеді» ұшқыш
суда жақсы ериді SО
3
түссіз
сұйықтық
Химиялық қасиеті:
1) Суда жақсы еріп күкірт қышқылын түзеді:
SО
3
+ H
2
О→ Н
2
SО
4
2) Сілтілермен әрекеттеседі:
SО
3
+2NaOH → Na
2
SО
4
+ H
2
О
Алынуы:
Өнеркәсіпте көп мөлшерде күкірт (ІV) оксидін өршіткі қатысында алады:
өршіткі
2 SО
2
+ О
2
→ 2SО
3
+ Q
Күкірт оксидтерінің қолданылуы:
Жібектен, жүннен, Қағазды, сабанды
кендірден жасалған ағарту
заттарды ағарту
Күкірт қышқылын SО
2
Қоймаларды
өндіру зарарсыздандыру
Сульфиттер алу Тағамды консервілеу
және сақтау
IV. Жаңа сабақты бекіту.
№1. «Кім шапшаң?» (сәйкестендіру тесті, есеп дәптерлеріне жазу).
Реттік санмен күкірттің, күкіртсутек, күкірт (ІV) және (VI) оксидтерінің
химиялық қасиеттерінің жартылай теңдеулері берілген. Әріппен реакция
нәтижесінде түзілетін заттарды жұптап, сәйкестендіру.
1. S + O
2
→ ... a) H
2
S↑ + FeCl
2
2. 2H
2
S + 3O
2
→ ... ә) SO
2
3. 2 SО
2
+ О
2
→... б) K
2
S + 2H
2
O
4. FeS + 2HCl → ... в) 2H
2
O + 2SO
2
5. H
2
S + 2KOH→ ... г) H
2
SO
4
6. SO
2
+ H
2
O → ... ғ ) 2SO
3
7. SO
3
+ H
2
O → ... д) H
2
SO
3
Жауаптары: 1-ә,2-в,3-ғ,4-а,5-б,6-д,7-г.
№2. «Кім тапқыр?» Құрамында күкірті бар – сульфидті минералдар мен
сульфатты минералдардың формуласын табу( карточкаларда күкірттің
қосылыстарының формулалары құрамы шашыраңқы келген, соны
жұптастырып формуланы құрып, атын атау).
Қорғасын жылтыры - PbS
Гипс – CaSO
4
*2H
2
O
Мыс жылтыры – Cu
2
S
Барит – BaSO
4
Мырыш алдамышы - ZnS
Мирабилит – Na
2
SO
4
*10H
2
O
Күміс жылтыры – Ag
2
S
Кизерит – MgSO
4
*H
2
O
Пирит - FeS
Каинит – KCl*MgSO
4
*3H
2
O
Халькопирит – CuFeS
2
№3. «Химиялық эстафета» (жүзеге асыру).
S→ SO
2
→SO
3
→H
2
SO
4
→K
2
SO
4
→BaSO
4
V. Үйге тапсырма беру.
§13.Күкірттің қосылыстары, 46 бет №8,10 есептерді шығару
