Конспект урока "Сызу аспаптары мен жабдықтары" 9 класс
9 сынып сабақ №2
Сабақтың тақырыбы:
Сызу аспаптары мен жабдықтары.
Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік: Оқушыларға тың мәліметтер беріп, білімді
қалыптастыру, жаңа мағлұмат беру және т.б.
ә) Дамытушылық: Сабақ оқытудың негізгі үрдісін есте қалдыру,
оқушы санасына терең сіңіру.
б) Тәрбиелілік Сызу арқылы оқушыларды тазалыққа,
ұқыптылыққа үйрету.
Құрал-жабдықтар, көрнекті құралдар: А4 пішіміндегі қағаз, қарындаштар,
сызғыш, өшіргіш, шеңберсызар және тағы басқа.
Сабақтың өту барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Үйге берілген тапсырманы тексеру.
Жаңа тақырыпты түсіндіру.
Тапсырмаларды орындау.
Сабақты бекіту.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Сызбаны орындау үшін аспаптар мен жабдықтар керек. Олардың
оқушыларға қажеттерін атап өтемін.
Сызба қағазы. Сызбаны кез келген қағазға орындауға болмайды.сызба
салынатын қағаз аппақ және тығыз болуы керек. Сондықтан сызба салу үшін
арнайы қағаз пайдаланылады. Ол ватман деп аталады.
Қарындаштар. Сызба салуға арнайы жасалған қарындаштарды графиттеріне
қарай қатты, жұмсақ және қаттылығы орташа қарындаштар деп бөледі. Қатты
қарындаштарда: Т, 2Т, 3Т, т.т.,жұмсақ қарындаштарда: М, 2М, 3М, тт., ал
қаттылығы орташа қарындаштарда ТМ белгісі болады. Мұндағы Т орыстың
«твердый», ал М «мягкий» деген сөздерінің бірінші әріптері. 2Т, 3Т, …
қарындаштары Т қарындашынан екі, үш, … есе қатты болса, 2М, 3М …
қарындаштары М қарындашынан екі, үш … есе жұмсақ болады. Кейбір
елдерде қатты қарындашты Н әрпімен,, ал жұмсақ қарындашты В әрпімен
белгілеу қабылданған қарындашты дұрыс ұштап, жұмысқа дайындай білу
керек. Қарындаштың ұшталған бөлігінің ұзындығы шамамен 30 мм, ал
графит өзектің ағаш құндақтан шығып тұрған бөлігінің ұзындығы 10 мм-ге
жуық болуы тиіс. Қарындаштың графит өзегі конус немесе күрекше тәрізді
үшкірленеді.
Сызғыш. Сызу пәнінде түзу сызық жүргізу үшін ағаш немесе пластмасса
сызғыштар пайдаланылады. Көлденең планкасы – басы бар сызғышты
рейсшина деп атайды. «Рейсшина» неміс сөзі, қазақшасы «үлкен сызғыш».
Сызба тақтасы. Сызба салынатын қағаз сызба тақтасына батырмалармен
бекітіледі. Сызба тақтасы жұмсақ ағаштан жасалады. Оқушыларға арналған
сызба тақтасы рейсшина сызғышымен қоса сатылады.
Бұрыштықтар. Рейсшина горизонталь сызық жүргізу үшін керек болса,
бұрыштықтар вертикаль және көлбеу сызық жүргізу үшін керек. Сызба
салуда екі түрлі бұрыштықтар қолданылады. Оның біреуінің бұрыштары 90º,
45º, ал екіншісінің бұрыштары 90º, 60º және 30º болады.
Даярша (готовальня). Қорапқа салынған сызу аспаптарының жиынтығын
даярша деп атайды. Даяршаның түрлері көп. Оқушыға арналған даярша
құрамына шеңберсызар (циркуль), өлшемдерді көшіруге және түсіруге
арналған өлшегіш, сызбаны тушьпен бастыра жүргізуге арналған рейсфедер,
ұзартқыш, ине және графит өзектер салынатын қобдиша, центрик және басқа
аспаптар енеді. Циркуль латын сөзі, дөңгелек деген мағына береді.
Рейсфедер, тушь неміс тілінен орыс тілі арқылы қазақ тіліне енген сөздер.
Сызу аспаптары мен материалдарын ұқыптылықпен сақтау, таза ұстау және
оларды жұмысқа дұрыс дайындай білу керек. Бұрыштықтың, рейсшинаның
және сызғыштың түзу сызықтар жүргізетін жиегін еппен ұстаған жөн.
Олардың жиектері тегіс, кетіксіз және жаншылмаған болуы тиіс.
Сызба салынатын қағаз бетіне жарық сол жақтан түсетін болсын және сызба
тақтасында тек қажетті аспаптарды ғана қалдыру керек. Жұмыс аяқталғаннан
кейін аспаптарды құрғақ матамен сүртіп, жинап қоямыз.
Үйге тапсырма беру: Сызу аспаптары мен құрал-жабдықтарымен тереңірек
танысып, оларды қолдана білуді үйрену.
