Конспект урока "СаІа чаастара" 4 класс
Предмет: саха тыла
Уруогу ыытта: Иннокентьев Н.А. алын кылаас учуутала.
Кылаас: 4
Тема: СаІа чаастара
Уруок сыала:-СаІа чаастарын тустарынан билиилэрин чиІэтии.
- Ґірэнээччилэр тылларын баайын хаІатыы.
- Идэ араастарын кытта билиґиннэрии.
- Сахабыт сирин сі±µмэр сайдыыларын киэн туттууну µіскэтии.
Уруок тэрилэ: - поезд, вагоннар, шпалалар, магнитофон, аудиокассета.
Уруок хаамыта:
I. Тэрээґин чаас
- Чуораанчыкпыт чугдаарда, уруокпут са±аланна!
II. Билиини чиІэтии
- ЭтиІ эрэ о±олор, ханна эмэ бараары гыннахпытына, тугунан айанныахха сібµй?
*О±олор эппиэттэрэ.
- Истибиккит дуо? А±ыйах сылынан Дьокуускай куораппытыгар транспорт ханнык кірµІэ
кэлээри турарый?
*О±олор эппиэттэрэ.
1. – Сіп олус µчµгэй. Онон о±олор биґиги эмиэ бµгµІІµ уруокпутугар «саІа чаастарын»
дойдутугар поеґынан айанныахпыт.
- Айанныахпытын поезпыт рельсата туга суох эбитий?
*О±олор эппиэттэрэ.
- Са²а чаастарын ааттаталаан шпала о²ордохпутуна эрэ, поезпыт айанныыр кыахтанар.
*О±олор эппиэттэрэ: аат тыл, туохтуур, да±аа´ын аат.
- Айа²²а турунуох иннинэ, бары бэйэ-бэйэбитигэр сити´иилээх – дьоллоох айаны
ба±арыа±ы²! (о±олор поезд тыа´ын µтµктэ-µтµктэ кылаастарын эргийэллэр, миэстэлэригэр
кэлэн олороллор).
2 – Бастакы нµ³мэрдээх «Аат тыл» станциятыгар тиийэн кэллибит. Аат тыл диэн тугуй?
*О±олор эппиэттэрэ: предмет аатын к³рд³р³р, Ким? Туох? диэн ыйытыыларга хоруйдуур.
- ¥чµгэй. Айанныахпытын туга суо±уй?
*О±олор эппиэттэрэ.
- Шпалалары уура µ³рэммит дьон бы´ыытынан, тµр-гэнник уурталыы охсуохха. Аат тыл
араастарын ааттаталыаххайы²!
*О±олор эппиэттэрэ:
1. Чопчу предмети к³рд³р³р. Холобур – чороон, бы´ах.
2. Айыл±а кістµµтµн аата – ардах, хаар, кустук.
3. Хайаа´ын аата - µ³рµµ, оонньуу, µ³рэх.
4. Аат тыл пааралаар – ырыа-тойук, иннэ-сап, µ³рµµ-к³тµµ.
5. Анал ааттар – Дьокуускай, Петя.
6. Уопсай ааттар – отоннор, техникалар, о±олор, кыыллар.
7. Идэни к³рд³р³р – учуутал, быраас, суоппар.
- Аат тыл уларыйар ахсаанынан уонна паде´ынан, этиигэ µксµгэр ту´аан эбэтэр ойо±ос
чилиэн буолар.
- Идэни к³рд³р³р аат тылларынан, бу вагоммутун толоруохха эрэ. Маладьыастар!
- Вагоммут туолла, салгыы айанныа±ы².
(Тураллар, эмиэ кылаа´ы эргийэллэр, миэстэлэригэр олороллор).
3. Иккис нµ³мэрдээх «Туохтуур» станциятыгар тохтоотубут. Туохтуур диэн тугуй?
*О±олор эппиэттэрэ: Хайаа´ыны к³рд³р³р, са²а чаа´ы туохтуур дэнэр. Тугу гын? Хайаа?
Диэн ыйыытыыларга хоруйдуур.
- Туохтуур ту´унан тугу билэрбитин то±о хоро кэп-сиэххэйи² эрэ.
*О±олор эппиэттэрэ.
1. Дьµ´µннµµр туохтуур – суугунуур, сирилиир, кыыдамныыр.
2. Буолбут хайаа´ыны – суруйбут, аахпыт, µ³рэммэт.
3. Соруйар киэп – кэл, бар, сµµр, µлэлээ.
4. Паарала´ар – ыллыыр-туойар, кэллэ-барда, сµµрдэ-к³тт³.
5. К³м³ туохтуур – эбит, эрэр, этэ, сµµрэн кэллэ, хааман кэллэ.
- Туохтуурдар бириэмэлэринэн уларыйаллар - били²²и бириэмэ, ааспыт бириэмэ, кэлэр
бириэмэ, сирэйдиир уонна ахсаан. Этиигэ µксµгэр кэпсиирэ буолаллар.
- Вагоммутун идэлэр хайаа´ыннарын к³рд³р³р туох-туурдарынан толоруо±у².
- ¥чµгэй, вагоммут туолла, салгыы µ³рэ-к³т³ айанныа±ы²!
(кылаастарын эргийэллэр, миэстэлэригэр кэлэн олороллор).
4. ¥´µс нµ³мэрдээх «Да±аа´ын аат» станциятыгар куугунаан тиийэн кэллибит.
- Да±аа´ын аат диэн тугуй?
*О±олор эппиэттэрэ: Предмет бэлиэтин к³рд³р³р тыл да±аа´ын аат дэнэр. Ханнык?
Хайдах? диэн ыйытыыларга хоруйдуур.
- Да±аа´ын аат араастарын ааттаталыы охсуо±у².
*О±олор эппиэттэрэ:
1. £²µ - ма²ан, хара.
2. Дьµ´µнэ - к³н³, т³гµрµк.
3. Кээмэйин – кыра, улахан.
4. Бы´ыытын-майгытын – сэмэй, холку.
5. Хаачыстыбатын - б³±³, ку´а±ан, кэбирэх, µчµгэй.
- Да±аа´ын аат аат тыллартан, туохтуурдартан, да±аа´ын ааттартан эмиэ µ³скµµр. Этиигэ
µксµгэр ойо±ос чилиэн буолар.
- Бу вагоммутун идэлэр майгыларын к³рд³р³р да±аа´ын ааттарынан толоруо±у².
- Маладьыастар!
(кылаастарын эргийэллэр, миэстэлэригэр кэлэн олороллор).
5.– О±олор, бу «Са²а чаастарын» дойдутугар айаннаан вагоннарбытын толордубут.
Билигин бу тылларбытын ту´анан этиилэрдэ толкуйдуо±у².
*О±олор эппиэттэрэ
- Маладьыастар.
6.- Улааттаххытына, ким туох идэлээх буолуон ба±арарын суруйу².
* О±олор суруйаллар, бµппµт о±олор µлэлэрин аа±аллар.
7. Хо´оон аа±ыыта. «£ск³ на´аа ба±арыа²» 107 стр.
Тµмµктµµр бэсиэдэ.
III. Тµмµк.
- Бµгµ²²µ уруоктан тугу с³бµлээтигит? Хайдах µлэлээтим дии санаатыгыт?
- Уруокка бары µчµгэйдик µлэлээтигит, маладьыастар, Сахабыт сиригэр ту´алаах дьон
буола улаатаары²!
