HIMIÝA SAPAGYNDAN HOWPSUZLYK DÜZGÜNLERI

HIMIÝA OTAGYNDAKY ENJAMLAR BILEN IŞLÄNDE

ZÄHMET HOWPSUZLYK KADALARY BILEN TANYŞMAK.

1. Tejribehanada her bir tejribe işini ýerine ýetirmäge başlamazdan ozal onuň

ýazgysy bilen tanşyp, tejribäni geçirmegiň maksadyna, onuň ýerine ýetirlişiniň

düzgünlerine we tertibine düşünmek gerekdir. Her bir işiň ýerine ýetirlişi boýun-

ça tehniki howpsuzlyk çäreleriniň düzgünlerini gyşarnyksyz berjaý etmek zerur-

dyr.

2. Tejribe işleriniň geçirilýän ýerinde arassaçylygy we tertibi saklamak zerurdyr.

Şonda iş geçirilýän ýerde, hut şu geçiryän işiňize gerek bolmadyk beýleki en-

jamlary we himiki maddalary saklamaly däl. Ol ýere kitap, depder, eginbaş ýaly

zatlary taşlaşdyrmaly däl.

3. Himiki gaplar bilen seresaply çemeleşmegi başarmaly we işi geçirip bola-

nyňyzdan soň ulanylan gaplary suw bilen ýuwup arassalap goýmaly.

4. Gyzgyn enjamlary we gaplary goýmak üçin, ýörite olaryň aşagyna düşelýän

zatlaryna ýer taýýarlamaly. Gyzgyn enjamlary daşyndan tanap bolmaýar, şonuň

üçin ilki olary sowadyp, soňra ulanmaly.

5. El ýuwulýan ýerde ulanylan suwy äkidijileriň içine ulanylan kagyzlary, ot-

luçöpi, we beýleky gaty galan-gaçan zatlary taşlamaly däl. Olaryň ýörite taşlan-

ýan ýeri (gaby) bolmaly.

6. Kislotalaryň we aşgarlaryň goýy erginlerini el ýuwulýan ýerde ulanylan suwy

äkidijileriň içine däl-de, eýsem çekiji şkafda ýerleşdirilen ýörite gaba guýup, bita-

raplaşdyrmaly.

7. Işi geçirip gutaranyňyzdan soň, işiň geçirilen ýerini oňatja arassalamaly we

ulanylan enjamlary tertipleşdirip, ýerli-ýerine goýmaly. Tejribe otagyndan çyka-

nyňyzda gazyň we suwuň ýapylandygyna we elektrik togunyň öçürilendigine göz

ýetirmeli .

Himiýa otagynda geçirilýän tejribelerde ulanylýan gurallar bilen

tanyşmak we olaryň ulanylyş usullaryny öwrenmek.

1. Tejribehana saklaýjysy (ştatiwi) bilen işlemek.

Saklaýjy tejribe işleri geçirilende ulanylýan gap-

lary we enjamlary belli bir tertipde saklamak üçin ula-

nylýar. Saklaýjy (ştatiw) çoýundan ýasalan esasdan

we polat sütünden ybarat bolup, şol sütüne polatdan

ýasalan halkalar we tutguçlar berkidilendir. Şol hal-

kalaryň we tutguçlaryň berkidijileriniň kömegi bilen

himiki gaplary we enjamlary bize gerek bolan dürli

ýagdaýlarda berkidip we sazlap bolýar. Probirkany,

ýa-da kolbany saklamak gerek bolsa, onda ilki bilen

şol berkidijileri gowşatmaly. Soňra tutýan çüýşe gap-

larymyz döwülmez ýaly, tutgujyň tutýan ýerine (pro-

birkanyň daşyna) bir bölek eplenen kagyzy orap ber-

kidilýär. Halkanyň üstünde kolba oturdylanda ol döwülmez ýaly, halkanyň daşy-

na bir bölek rezin turbajygy geýdirilýär, ýa-da ýelmeşýän kagyz oralýar.

2. Gyzdyryjy enjamlar bilen işlemek.

Tejribe otagynda spirt çyrasy, gury spirt, şem, gaz çyrasy we elektrik gyz-

dyryjy enjamlary giňden peýdalanylýar. Olar bilen işlenilende gyzdyrylýan gapla-

ryň we enjamlaryň çüýşesiniň häsiýetlerini oňat bilmek zerurdyr. Eger-de çüýşe

gaplar gyzgyna çydamly bolsa, onda onuň böwründe dörtburç ýa-da tegelek ak

tegmil goýlandyr. Şol tegmiliň ýok ýagdaýynda çüýşe gaby açyk ýalynda gyz-

dyrmak bolmaýar. Ol oda çydamsyz çüýşeden ýasalandyr. Tegmili bolaýan ýag-

daýynda-da, ony gyzdyrylanda barybir seresap bolmak gerek. Gaplary gyzdyrmak

üçin ony asbest toruň üstünde ýerleşdirmeli we äşagyndan bolsa spirt, ýa-da gaz

çyrasy bilen gyzdyrmaly.

Spirt çyrasyna spirti guýgüjyň üsti bilen

onuň 2/3 bölegi dolýança guýulýar. Spirt çy-

rasynyň peltesi öllenenden soň otluçöpiň ýal-

ny bilen otlanýar. Seresap boluň, bir spirt çy-

rasyny beýleki spir çyrasy bilen otlamak bol-

maýar. Spirt çyrasy we gaz çyrasy öçürilen-

de üfläp öçürmek bolmaýar. Spirt çyrasyny

öçürmek üçin onuň gapagyny ýanyp duran

peltesiniň üstüne düňdermeli. Eger-de gapa-

gy ýok bolsa, onda oňa derek probirkany, ýa-

da bulgurjygy düňderseňiz hem bolýar.

Gaz çyrasyny otlamak üçin otluçöpi otlap, soňra gazyň kranyny açmaly.

Şonda ýanyp duran otluçöpi gazyň akymynyň gapdalyndan eltmeli. Gaz çyrasy

öçürilende üfläp öçürmek bolmaýar. Gaz çyrasyny öçürmek üçin gazyň gel-

ýän kranyny ýapmaly.

Spirt we gaz çyralarynyň ýalnynyň üç sany, ýagny

içki, ortaky we daşky bölekleri tapawutlandyrylýar.

Onuň dürli bölekleriniň temperaturasy dürlidir. Tempera-

turanyň iň ýokary ýeri ýalnyň ortaky bölegidir.

Gyzdyrmak işi geçirilende ýalnyň ortaky gatlagy-

nyň güýçli gyzdyrýandygyny ýatdan çykarmaň. Probir-

kany gyzdyrmak gerek bolanda, ony probirkanyň tut-

gujy bilen tutup, spirt çyrasynyň, ýa-da gaz çyrasynyň

ýalnynyň üstünde aýlap durmaly. Şonda onuň agzy ýol-

daşlaryňyzyň işläp duran tarapyna garamaly däl.

3. Himiki maddalar bilen işlemek.

Tejribeleri ýerine ýetireniňizde birnäçe himiki mad-

dalar bilen iş salyşmaly bolarsyňyz. Himiki maddalar

dykysy jebis ýapylýan ýörite çüýşe, ýa-da plastmassa

gaplarda saklanýar. Maddalaryň erginleri bolsa, ýörite

dykysy jebis ýapylýan çüýşelerde saklanýar. Şol gaplardan himiki maddalary al-

mak gerek bolsa, onda olary eliň bilen tutmak bolmaýar. Gury maddalar susak bi-

len alynýar. Erginler beýleki gaplara guýup alynýar. Şonda haýsy gabyň gapagy-

ny açan bolsaňyz, ony şol gabyň öz gapagy bilen hem ýapmaly. Gapdan alnan

maddany, ýa-da ergini yzyna guýmak bolmaýar. Şonuň üçin olary alanyňyzda

göz çaky bilen, ýa-da mumkin boldugyça ölçäp alyň.

Himiki maddalary dadyp görmek bolmaýar.

Olaryň ysyny ysgamak gerek bolanda, gabyň ga-

pagyny açyp, onuň üstündäki buglaryny eliň bilen

burnuňa tarap kowmak bilen ysgalýar.

Eliňize ýa-da eginbaşyňyza güýçli kislotala-

ryň ýa-da aşgarlaryň goýy ergini degen halatyn-

da, şol ýeri arassa suwuň akymynda uzak do-

wamly ýuwmaly.

Tejribe işini gutaranyňyzdan soň galýan ga-

lyndy maddalary ýörite gaba toplamaly. Iş guta-

randan soň eliňi sabyn bilen ýuwmaly.

4. Çüýşe bilen işlemek.

Gazlar bilan baglanyşykly tejribeleri geçiri-

lende belli bir uzynlykda çüýşe turbajyk ýa-da

onuň egreldilen görnüşi zol-zol gerek bolýar. Çüý-

şe turbajygy dyka birikdirilende ony dykynyň ýo-

gyn tarapyndan, turbajygy çepe-saga towlap du-

rup birikdirilýär Şonda, mümkin boldugyça, eliňi dyka ýakyn tutmaly.

OKUWÇYLARA DUÇDYRYŞ.

Okuwçylar öýlerinde dürli hilli himiýa dersine degişli tejribeli

işleri amal etmek rugsat berilmeýär. Synp otagynda himiýa dersin-

de tejribe geçirilýän wagty himiki näsazlyklar ýüze çykan ýagda-

ýynda mugallyma habar bermeli we mugallymyň aýdanyna gulak

asmaly! Himiýa sapagynda näsazlyklar çykan ýagdaýynda okuwçy

meýletin mugallyma duýdyrmazdan hereket etmegi düýbinden

rugsat berilmeýär.

Döwletli etrabynyň 7-nji orta mekdebiniň ___”___” synp

okuwçylary.

20___-nji ýylyň ____________aýynyň___-i. ___-çäeýek.

T/b

Okuwçynyň familiýasy we ady,

atasynyň ady.

Tanyşdym

Goly

Bellik

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

Ders mugallymy: S.Annakuliýew

Скачать материал

HIMIÝA SAPAGYNDAN HOWPSUZLYK DÜZGÜNLERI

Химия - еще материалы к урокам:

Предметы

Похожие материалы